Odpowiedzialność prokurenta za zobowiązania spółki z o.o.

Obowiązujące przepisy o odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki powodują, że często spółki z o.o. są reprezentowane przez prokurentów, a nie członków zarządu. Czy rzeczywiście sprawowanie funkcji prokurenta, zamiast członka zarządu, pozwala na skuteczne uniknięcie odpowiedzialności za zobowiązania spółki?

Odpowiedzialność na podstawie Kodeksu spółek handlowych

Zgodnie z art. 299 Kodeksu spółek handlowych (KSH), jeżeli egzekucja przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się bezskuteczna, za jej zobowiązania odpowiedzialni są solidarnie członkowie zarządu. Przepis ten nie wspomina natomiast o odpowiedzialności prokurentów. Ze względu jednak na pozycję prokurenta w spółce, która jest zbliżona do pozycji członka zarządu, zdaniem niektórych przedstawicieli doktryny prokurent powinien ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki na takich samych zasadach jak członek zarządu.

Zagadnienie, jakie podmioty odpowiadają na podstawie art. 299 KSH rozważał również Sąd Najwyższy, który uznał, że odpowiedzialność za zobowiązania spółki, wynikającą z tego przepisu ponoszą również likwidatorzy. Wszelkie wątpliwości w tej kwestii zostały rozwiane wraz z dodaniem art. 299¹ KSH, który jednoznacznie stanowi, że likwidatorzy sp. z o.o. ponoszą odpowiedzialność na podstawie art. 299 KSH. Argumenty przemawiające za rozszerzeniem zakresu art. 299 KSH również na likwidatorów, nie mają jednak zastosowanie do prokurentów. W związku z tym zarówno w orzecznictwie jak i w doktrynie, nie budzi wątpliwości kwestia, że obecnie prokurent nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki na podstawie art. 299 KSH. Potwierdza to w pierwszej kolejności fakt, że podczas dodania do KSH przepisu o odpowiednim stosowaniu art. 299 KSH wobec likwidatorów ustawodawca nie rozszerzył stosowania tego przepisu na prokurentów.

Inne ewentualne podstawy odpowiedzialności prokurenta

Do 1 stycznia 2016 roku, zgodnie ówczesnym brzmieniem art. 21 ustawy prawo upadłościowe osoby powołane do reprezentowania spółki miały obowiązek złożyć do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości spółki, jeżeli znajduje się ona w sytuacji, która uzasadnia złożenie takiego wniosku. W przypadku niedopełnienia tego obowiązku, osoby te ponosiły odpowiedzialność za szkodę jaka została wyrządzona w wyniku tego zaniedbania. Mimo, że niewątpliwie prokurent jest uprawniony do reprezentowania spółki, Sąd Najwyższy w orzeczeniu o sygn. V CSK 177/12 jednoznacznie stwierdził, że ustawa prawo upadłościowe i naprawcze nie nakłada na prokurenta obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. W związku z powyższym, zdaniem SN, nie może on ponosić odpowiedzialności za jego naruszenie.

Po zmianach bez zmian

Od 1 stycznia 2016 roku zmieniono art. 21 ustawy prawo upadłościowe poprzez dodanie, że obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spoczywa na osobach powołanych do reprezentowania i prowadzenia spraw spółki. Z uzasadnienia do projektu ustawy zmieniającej ten przepis wynika, iż intencją ustawodawcy było rozwianie wszelkich wątpliwości dotyczących odpowiedzialności prokurenta za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Liczne komentarze pokazują jednak, iż nowelizacja to przyniosła przeciwny efekt. Wielu autorów artykułów twierdzi, iż w wyniku nowelizacji na prokurenta został nałożony obowiązek, a jednocześnie odpowiedzialność za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości. Tymczasem wnikliwa analiza art. 21 ustawy prawo upadłościowe i uzasadnienia do projektu ustawy zmieniającej ten przepis prowadzi do wniosku, iż prokurent nadal nie ponosi odpowiedzialności za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości.   

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy prawo restrukturyzacyjne zmiana art. 20 ust. 2 pkt 2) p.u.n. ma na celu jednoznaczne wyeliminowanie wątpliwości co do uprawnienia do składania wniosku (o ogłoszenie upadłości przyp. KZ) przez prokurentów. Co prawda, zgodnie z dominującym w literaturze poglądem prokurent nie jest legitymowany do złożenia wniosku, aczkolwiek problem ten nie jest postrzegany jednolicie. Pewność prawa wymaga, aby eliminować z ustawy przepisy niejednoznaczne i budzące wątpliwości. Odpowiednia zmiana została wprowadzona w art. 21 ust. 2 p.u.n.

Jak z powyższego uzasadnienia wynika, ustawodawca zdaje sobie sprawę, że przed zmianą art. 21 ustawy prawo upadłościowe przeważał pogląd, iż prokurent nie jest zobowiązany i odpowiedzialny za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, jednak aby rozwiać wszelkie wątpliwości zdecydował się zmienić przedmiotowy artykuł. Mając to na uwadze, interpretując art. 21 ustawy prawo upadłościowe należy wyprowadzać wniosek, że prokurent nie jest odpowiedzialny za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Myślisz o sprzedaży Twojego biznesu? Jak przygotować się do negocjacji? 10 przykazań jak przygotować się do sprzedaży Twojej firmy! Obejrzyj poradnik! 

Kacper Ziniak