Zgodnie z orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego wszczęcie postępowania o przestępstwo skarbowe tuż przed upływem okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego może być uznane za sprzeczne z prawem.
Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego ulega zawieszeniu z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania. Piszemy o tym szerzej w artykule Czy fiskus może skutecznie wydłużać termin przedawnienia zobowiązania podatkowego?
Naczelny Sąd Administracyjny w orzeczeniu z dnia 17 maja 2016 r., sygn. II FSK 893/14 orzekł, że za ewidentne naruszenie zasady zaufania do organów podatkowych oraz zasady szybkości postępowania należy uznać takie działania, które polegają najpierw na wszczynaniu postępowania podatkowego tuż przed upływem okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego w sytuacji, w której organ podatkowy dysponuje materiałem dowodowym wystarczającym do rozstrzygnięcia sprawy podatkowej od ponad pięciu lat, a następnie wszczynaniu postępowania o przestępstwo skarbowe.
Sąd stwierdził, że zastosowanie w tym przypadku instytucji zawieszenia biegu terminu przedawnienia nastąpiło wyłącznie w celu ukrycia indolencji organu podatkowego I instancji, który bez jakiejkolwiek racjonalnej przyczyny potrzebował okresu pięciu lat i sześciu miesięcy dla analizy jednego dokumentu, który został dostarczony przez samą stronę.
W orzeczeniu podkreślono, że zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest instytucją nadzwyczajną, stanowiącą wyjątek od zasady, że każde zobowiązanie podatkowe przedawnia się po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Wyjątkowość tej instytucji wynika z tego, że organy podatkowe w pierwszej kolejności powinny dążyć do wyegzekwowania zobowiązania podatkowego przed upływem terminu jego przedawnienia. Na tym etapie dysponują one szeroką gamą różnych instrumentów, takich jak czynności sprawdzające, kontrola podatkowa czy kontrola skarbowa. Organy podatkowe i skarbowe tego rodzaju działania powinny podejmować z odpowiednim wyprzedzeniem tak, by ostateczne wyjaśnienie sprawy wywiązania się podatnika z ciążącego na nim obowiązku podatkowego nastąpiło przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Podzielić należy zapatrywanie wyrażone w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, że jedynie szczególne okoliczności mogą uzasadniać podejmowanie działań kontrolnych tuż przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego i ich kontynuowanie po tym terminie. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, skutkujące utrzymywaniem stanu wymagalności tego zobowiązania przez czas bliżej nieokreślony, narusza poczucie bezpieczeństwa podatnika i nie sprzyja poszanowaniu jego godności (art. 30 Konstytucji RP). Należy wreszcie zauważyć, że przedłużanie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest wyrazem braku zaufania państwa do podatnika i sposobu, w jaki wywiązuje się on z zobowiązań podatkowych).
Powyższe orzeczenie stanowi istotny sygnał dla podatników, że nie powinni biernie przyglądać się czynnościom wykonywanym w stosunku do nich przez aparat skarbowy, jeżeli w ich przekonaniu organy podatkowe nadużywają swoich uprawnień. Złożenie odpowiednio uargumentowanej skargi do sądu administracyjnego może skutkować uchyleniem niekorzystnej dla podatnika decyzji podatkowej przez sąd.
Wojciech Czernik
