W większości przypadków wspólnicy zakładają, że będą czerpali korzyści ze swojego uczestnictwa w spółce poprzez wypłatę zysków osiąganych przez spółkę. Zdarza się jednak, że spółka generuje duże zyski, a mimo to z różnych względów zysk nie trafia do kieszeni wspólników.
Zgłoś żądanie podziału i wypłaty zysku
W spółkach osobowych zasadą jest, że każdy wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego, chyba że wspólnicy inaczej uregulowali tę kwestię w umowie spółki. W praktyce wspólnik może z tego prawa skorzystać dopiero po sporządzeniu bilansu na koniec roku obrotowego. Dopiero wtedy istnieje możliwość ustalenia, czy spółka osiągnęła w danym roku zysk, a jeżeli tak to w jakiej wysokości. Co istotne, w odróżnieniu od spółek kapitałowych, powstanie prawa do zysku za konkretny rok obrotowy nie jest uzależnione od podjęcia przez wspólników uchwały o podziale zysku (wypłacie dywidendy). Jeżeli więc spółka osobowa osiągnęła zysk, a wspólnicy nie podjęli uchwały dotyczącej innego przeznaczenia zysku to jedyną czynnością, którą wspólnik powinien podjąć, aby otrzymać należną mu zapłatę, jest zgłoszenie spółce żądania wypłaty przypadającej mu części zysku.
Często zdarza się, że umowa spółki lakonicznie traktuje o tym, że o podziale zysku decydują wspólnicy w drodze uchwały. Zdarzają się również przypadki umów spółek, w których w ogóle brakuje zapisów na temat podziału zysku w spółce. Wtedy dużo zależy od decyzji wspólników posiadających większość. Jeżeli na przykład spółka osobowa osiągnie zysk, a wspólnicy nie podejmą uchwały dotyczącej innego przeznaczenia tego zysku, wtedy każdy wspólnik może zażądać podziału całego zysku pomiędzy wspólników i wypłaty przypadającej mu części. Jeżeli z kolei spółka osiągnie zysk, a wspólnicy podejmą uchwałę o przeznaczeniu tylko części zysku na określony cel (zgodnie z umową spółki), np. na określoną inwestycję, to w pozostałej części może on zostać wypłacony wspólnikom, o ile rzecz jasna zgłoszą oni spółce żądanie wypłaty.
Gdy wspólnicy ciągłe blokują wypłatę zysku
Sytuacja staje się bardziej skomplikowana, gdy spółka co roku osiąga zysk, a wspólnicy posiadający większość głosów wykorzystując do tego zapisy umowy spółki co roku podejmują uchwałę o przeznaczeniu go w całości na inne cele (np. po raz kolejny przekazują cały zysk na kapitał zapasowy, pomimo, że spółka nie realizuje żadnych większych inwestycji). Problem w takiej sytuacji polega na tym, że w praktyce bardzo ciężko jest skutecznie zaskarżyć uchwały wspólników w spółkach osobowych, o ile zostały prawidłowo podjęte (wyjątkiem są tutaj uchwały walnych zgromadzeń spółek komandytowo – akcyjnych), w związku z czym wspólnik czujący się pokrzywdzony tymi uchwałami może je podważyć jedynie w oparciu o ogólne zasady Kodeksu cywilnego. Nie istnieją też żadne prawne sposoby przymuszenia pozostałych wspólników do podjęcia uchwały o treści pożądanej przez wspólnika. Nie jest to jednak sytuacja bez wyjścia.
Jeżeli umowa spółki została zawarta na czas nieokreślony lub na czas określony z możliwością jej wypowiedzenia to możliwym rozwiązaniem będzie jej wypowiedzenie. Wypowiedzenie sprawi, że wspólnik niezadowolony z ciągłego blokowania zysku wystąpi ze spółki za co otrzyma równowartość przysługującego mu udziału kapitałowego w spółce obliczoną na podstawie stosownego bilansu. Jeżeli natomiast umowa spółki została zawarta na czas określony i nie ma w niej w niej zapisu o możliwość jej wypowiedzenia, wspólnik czujący się pokrzywdzony notorycznym niewypłacaniem zysku może wystąpić do sądu o rozwiązanie spółki i w ten sposób doprowadzić do podziału majątku spółki pomiędzy wspólników. Należy przy tym podkreślić, że każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny i dostosowania do niego odpowiedniej strategii.
Zasady podziału zysku ustal już na początku
Z doświadczenia wiemy, że brak w pełni uregulowanej polityki dywidendowej daje o sobie znać wtedy, gdy spółka zaczyna przynosić zyski, które trzeba rozdysponować. Wtedy z reguły pojawiają się także problemy, które zostały opisane powyżej. Aby uniknąć tego typu sytuacji zalecamy, aby już przy założeniu spółki wspólnicy poświęcili więcej uwagi na doprecyzowanie zasad na jakich będą uczestniczyli w przyszłych zyskach spółki. Istnieje w tym zakresie wiele różnych rozwiązań i można je dostosować do indywidualnych potrzeb.
O notorycznym pozostawianiu zysku w spółkach kapitałowych pisaliśmy w artykule Zysk spółki kapitałowej przeznaczany stale na kapitał zapasowy - jak z tym walczyć?
Jak przygotować się do sporu między wspólnikami? Obejrzyj nasz film instruktażowy!
Aleksander Gałek
