Już w drugiej połowie maja 2023 r. wejdzie w życie ustawa o fundacji rodzinnej. Nowe regulacje mają na celu, podobnie jak w przypadku estońskiego CIT, odroczyć moment opodatkowania dochodów fundacji rodzinnej do momentu ich wypłaty. Pojawia się jednak pytanie, czy fundacja rodzinna jest konkurencją dla estońskiego CIT, czy jego uzupełnieniem?
Fundacja rodzinna – założenia funkcjonowania
Fundacja rodzinna ma być odpowiedzią na problemy związane z sukcesją i zabezpieczeniem majątku po śmierci jego posiadacza. Fundator (założyciel fundacji) będzie mógł wnieść do fundacji mienie o wartości co najmniej 100 tys. złotych oraz określić w statucie szczegółowe cele funkcjonowania fundacji, w tym świadczenia na rzecz beneficjentów, np. dzieci.
Fundacja rodzinna będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą, lecz jedynie dochody z niektórych rodzajów działalności będą korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego. Wśród nich wskazano między innymi:
- najem i dzierżawę,
- zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia,
- przystępowanie i uczestnictwo w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach,
- udzielanie pożyczek beneficjentom oraz spółkom kapitałowym i osobowym, w których fundacja jest wspólnikiem,
- nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze,
- produkcję produktów roślinnych i zwierzęcych pochodzących głównie z własnej uprawy, hodowli lub chowu oraz gospodarkę leśną – w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym.
W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w innym zakresie, fundacja będzie obowiązana do zapłaty CIT w wysokości 25% dochodu. Podatek ten będzie płacony „na bieżąco”, tak jak na zasadach ogólnych.
Fundacja będzie mogła rozpoznawać koszty uzyskania przychodów na zasadach ogólnych, jednakże nie będzie mogła skorzystać z preferencyjnej stawki 9% CIT oraz ulg podatkowych (np. ulgi sponsoringowej czy na działalność badawczo-rozwojową).
Zamów nasz kurs online "Jak zarabiać i nie płacić podatków – czyli ESTOŃSKI CIT w praktycznych przykładach"Z kursu dowiesz się m.in:
Zobacz program i zamów tutaj. |
Wypłata świadczeń z fundacji rodzinnej
Jednym z celów założenia fundacji rodzinnej ma być wypłacanie świadczeń beneficjentowi. Takie świadczenie może być przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu. Jeśli beneficjentem świadczenia będzie osoba z tzw. zerowej grupy podatkowej (obejmującej małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki itd.), wstępnych (rodzice, dziadkowie itd.), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę fundatora), wypłata świadczenia będzie zwolniona z podatku dochodowego PIT. Wypłata świadczenia do innych osób będzie podlegać opodatkowaniu stawką 15%.
Przepisy przewidują także wyłączenie z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn w przypadku nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które będą przedmiotem świadczenia bądź mieniem otrzymanym w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
Z uchwalonego kształtu ustawy można zatem wywnioskować, że fundacja rodzinna jest kierowana do dosyć wąskiej grupy odbiorców. Jednakże w przypadku wystąpienia przytoczonych wyżej okoliczności (prowadzenia działalności gospodarczej we wskazanym obszarze oraz dopuszczenia do fundacji jedynie najbliższej rodziny) może to być bardzo korzystne rozwiązanie.
Fundacja rodzinna a estoński CIT
Wprowadzenie opodatkowania na zasadach tzw. estońskiego CIT pozwoliło na przesunięcie momentu opodatkowania dochodów spółek do momentu wypłaty zysku. Nieopodatkowanie zysków zatrzymywanych w spółce ma pełnić przede wszystkim rolę zachęty do zwiększania nakładów inwestycyjnych. Jednocześnie, dzięki możliwości pomniejszenia podatku od dywidendy płaconego przez wspólnika o CIT zapłacony przez spółkę, również wypłata zysków na estońskim CIT stała się korzystniejsza niż na zasadach ogólnych (łączne efektywne opodatkowanie na estońskim CIT wynosi maksymalnie 20-25%, natomiast na zasadach ogólnych 26-34%).
Podobne regulacje w zakresie CIT dotyczą fundacji rodzinnych. Jeśli prowadzą one działalność gospodarczą niewykraczającą poza ustawowy zakres, nie płacą podatku dochodowego od bieżących zysków. Dopiero wypłata świadczeń na rzecz beneficjentów jest opodatkowana stawką 15%. Jeśli zatem świadczenie trafia do osoby blisko spokrewnionej z fundatorem (zerowa grupa), która jest objęta zwolnieniem z PIT, to łączne opodatkowanie wypłaty z fundacji wynosi właśnie 15%.
Szczegółowe porównanie fundacji rodzinnej i estońskiego CIT znajdziesz w naszym artykule Fundacja rodzinna a estoński CIT.
Istnienie dwóch tak korzystnych reżimów podatkowych rodzi pytanie, czy można je ze sobą połączyć i stosować jednocześnie?
Wspólnik spółki na estońskim CIT założycielem lub beneficjentem fundacji rodzinnej
W pierwszej kolejności należy rozpatrzyć sytuację, w której wspólnik spółki rozliczającej się estońskim CIT chce wraz ze swoimi bliskimi stworzyć fundację rodzinną.
Przepisy przewidują kilka aspektów, których spełnienie warunkuje możliwość skorzystania z estońskiego CIT. Jednym z nich jest to, aby wspólnicy spółki nie posiadali praw majątkowych związanych z prawem do otrzymania świadczenia jako założyciele (fundatorzy) lub beneficjenci fundacji, trustu lub innego podmiotu albo stosunku prawnego o charakterze powierniczym. Więcej o warunkach korzystania z estońskiego CIT przeczytasz w naszym artykule Estoński CIT – dla kogo od 2022 r.? Jednocześnie ustawa o fundacji rodzinnej zmienia definicję trustu zawartą w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tzw. ustawa AML) – trustem będzie nie tylko stosunek prawny wynikający z prawa obcego, ale również fundacja rodzinna.
Trzeba jednak zauważyć, jakimi określeniami posługuje się ustawa o CIT. Do tej ustawy zostanie dodana odrębna definicja fundacji rodzinnej (odnosząca się do nowo uchwalonego aktu). Tymczasem przepis dotyczący wspólników spółki na estońskim CIT wyklucza jedynie te osoby, którym przysługują prawa do otrzymania świadczenia od fundacji, trustu lub innego podmiotu bądź stosunku o charakterze powierniczym. Nie wskazano tutaj fundacji rodzinnej, choć przecież było to możliwe na etapie tworzenia ustawy. Zasadnym jest przyjęcie, że gdyby racjonalny prawodawca chciał wyłączyć beneficjentów fundacji rodzinnych, zawarłby taki zapis w ustawie wprost, posługując się dodawaną definicją.
Warto podkreślić, że fundacja rodzinna nie jest fundacją, bowiem ustawa posługuje się obydwoma pojęciami, a zgodnie z zasadami prawidłowej legislacji nie używa się różnych pojęć na określenie tej samej rzeczy. Z rezerwą warto również podejść do zastosowania definicji trustu z ustawy AML, skoro nie ma do niej odwołania wprost, a zgodnie z powszechnym rozumieniem trust jest stosunkiem prawnym prawa obcego.
Takie skonstruowanie przepisów rodzi wątpliwości, czy wspólnik chcący skorzystać w swojej spółce z estońskiego CIT może być beneficjentem fundacji rodzinnej, jeśli z tego tytułu przysługują mu prawa majątkowe w postaci prawa do otrzymania świadczenia?
W przypadku „zwykłych” fundacji, wydane interpretacje Dyrektora KIS wskazują, że możliwe jest, by wspólnik spółki opodatkowanej estońskim CIT był założycielem fundacji, o ile nie przysługują mu z tego tytułu żadne prawa majątkowe. Takie stanowisko zostało przedstawione m.in. w interpretacji indywidualnej z dnia 21.11.2022 r., sygn. 0111-KDIB1-2.4010.647.2022.1.AW, a także w interpretacji indywidualnej z dnia 2.11.2022 r., sygn. 0111-KDIB1-2.4010.542.2022.1.EJ.
Jeżeli przyjmiemy, że aktualny kształt przepisów obejmuje również fundacje rodzinne, zasadnym będzie rozciągnięcie tożsamego stanowiska również na te podmioty. Przyjęcie takiej koncepcji skutkowałoby możliwością założenia fundacji rodzinnej przez wspólnika, o ile nie będzie on beneficjentem świadczeń oraz nie będzie mieć prawa do otrzymania mienia w przypadku rozwiązania tej fundacji.
Fundacja rodzinna wspólnikiem spółki na estońskim CIT
Jednym z faworyzowanych przez ustawodawcę rodzajów działalności dla fundacji rodzinnej jest uczestnictwo w spółkach handlowych. To może nasuwać pomysł, by fundacja rodzinna została wspólnikiem w spółce, która rozlicza się na zasadach estońskiego CIT, aby w ten sposób zmaksymalizować korzyści płynące z obu tych form opodatkowania.
Niestety, przepisy wskazują wprost, że wspólnicy podmiotu chcącego skorzystać z estońskiego CIT muszą być osobami fizycznymi. Nie ma zatem możliwości, aby fundacja rodzinna była wspólnikiem spółki rozliczającej się estońskim CIT. Również sama fundacja rodzinna nie może rozliczać się estońskim CIT, ponieważ ta forma opodatkowania jest dostępna jedynie dla spółek kapitałowych oraz spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej.
Co ciekawe, umożliwienie przystąpienia do estońskiego CIT podmiotom, których wspólnikiem jest fundacja rodzinna, było przedmiotem jednej z poprawek proponowanych przez Senat. Z pewnością taka zmiana stanowiłaby dużą korzyść dla przedsiębiorców, niestety z uwagi na odrzucenie tej poprawki przez Sejm, na ten moment nie będzie to możliwe.
Spółka z o.o., to jedna ze spółek, które mogą korzystać z estońskiego CIT. Sprawdź nasze książki, w których znajdziesz niemal 1000 pytań i odpowiedzi na temat spółki z o.o.!
Warto zwrócić także uwagę, że jeśli fundacja rodzinna zostanie wspólnikiem spółki jawnej transparentnej podatkowo, ta spółka jawna automatycznie stanie się podatnikiem CIT. Nie można w tym przypadku zastosować regulacji umożliwiających zachowanie transparentności podatkowej poprzez złożenie do urzędu informacji CIT-15J.
Fundacja rodzinna – wątpliwości
Uchwalenie nowych przepisów za każdym razem nasuwa wiele pytań i nie inaczej jest w przypadku fundacji rodzinnej. Jedna z wątpliwości dotyczy sposobu ustanawiania beneficjenta. Ustawa wprowadza regułę, że fundator jest odpowiedzialny za ustalenie statutu w formie aktu notarialnego. W statucie decyduje między innymi o sposobie określenia beneficjenta, zakresie przysługujących mu uprawnień, zasadach prowadzenia listy beneficjentów. Co warto podkreślić, beneficjentem fundacji może być fundator. Ustawa nie określa, w jaki sposób wybierany jest beneficjent – pozostawia to w gestii fundatora. Wskazuje jedynie, że udostępnienie danych osobowych następuje w formie oświadczenia osoby, której dane dotyczą.
Ustawa daje zatem swobodę fundatorowi w zakresie określania beneficjentów i przysługujących im świadczeń. Jej zapisy wskazują za to, że zrzeczenie się uprawnień przez beneficjenta wymaga zachowania formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Zrzeczenie się wszystkich uprawnień przez beneficjenta jest równoznaczne ze zrzeczeniem się statusu beneficjenta.
W kontekście estońskiego CIT nasuwa się pytanie, czy można zostać beneficjentem fundacji rodzinnej bez swojej wiedzy? Nietrudno wyobrazić sobie sytuację rodziców, którzy chcąc zabezpieczyć finansowo swoje dzieci, zakładają fundację rodzinną. Wnoszą do niej majątek i ustanawiają dzieci beneficjentami fundacji. Przyznają im określone świadczenia oraz prawo otrzymania mienia w przypadku rozwiązania fundacji. Niestety nie wiedzą, że spółka, w której ich dzieci są wspólnikami, rozlicza się na zasadach estońskiego CIT. Przy założeniu, że ustawa dopuszcza ustanowienie beneficjenta bez jego wiedzy, a jednocześnie wspólnik nie może mieć prawa majątkowego do otrzymania świadczenia z fundacji rodzinnej, może to stanowić zagrożenie dla przedsiębiorców rozliczających się ryczałtem od dochodów spółek.
Rozważasz zmianę formy opodatkowania na estoński CIT? Chcesz założyć fundację rodzinną? W dobie niepewności prawa warto skorzystać z pomocy specjalistów. Skontaktuj się z ekspertami z Kancelarii PragmatIQ i sprawdź naszą ofertę.
Katarzyna Jankowiak
Krzysztof Kaczmarek
