Wojciech Kaptur

    Wojciech Kaptur

    Zapytaj eksperta

    05.01.2017

    Jak działa klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania?

    Od 15 lipca 2016 r. obowiązuje tzw. klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania. Jak zmienia relacje między podatnikami a fiskusem? W jaki sposób uwzględnić nowe przepisy przy podejmowaniu decyzji restrukturyzacyjnych?

     

    Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania nie jest nowością w systemie międzynarodowego i polskiego prawa podatkowego.

     

    Wprowadzenie do polskiego systemu podatkowego tzw. ogólnej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania wpisuje się w europejski i światowy trend. Stosowanie klauzuli jest rekomendowane przez OECD oraz Komisję Europejską.

     

    Obecnie podobnym narzędziem dysponują organy podatkowe większości państw Unii Europejskiej. Klauzula od lat funkcjonuje między innymi we Francji, Irlandii czy Niemczech.

     

    Konstrukcja klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania

    Po wprowadzeniu klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania wielu podatników zaczęło zastanawiać się, które z podejmowanych przez nich działań, całkowicie zgodnych z prawem, mogą być zakwestionowane przez Ministra Finansów na podstawie nowych przepisów.

     

    Chcesz sprawdzić czy w Twoim przypadku ma zastosowanie klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania? Pobierz nasz test!

    Pobierz

     

    Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że Minister Finansów będzie musiał mieć uzasadnione podstawy, aby daną czynność potraktować jako unikanie opodatkowania.

     

    O tym, czy czynność jest unikaniem opodatkowania, czyli działaniem, w stosunku do którego klauzulę można zastosować, przesądza sztuczność i cel działań podatnika.

     

    Pomocne będą tu dwa testy, które zastosuje Minister Finansów:

    1) sprawdzi, czy działania zostały podjęte tylko w celu osiągnięcia korzyści podatkowej;

    2) sprawdzi, czy dla działań podjętych w uzasadnionych celach gospodarczych, lecz w sposób nietypowy, sztuczny, istnieje czynność odpowiednia, która przyniosłaby ten sam efekt.

     

    Jeżeli osiągnięcie korzyści podatkowej będzie jedynym celem dokonania danej czynności, wówczas skutki podatkowe planowanych działań zostaną określone na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby czynności nie dokonano.

     

    Jeżeli natomiast będzie mogła zostać wskazana czynność odpowiednia (czynność, która mogłaby być podjęta przez rozsądnie działający podmiot, kierujący się celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z ustawą podatkową), wówczas skutki podatkowe zostaną określone na podstawie tej czynności odpowiedniej.

     

    O ile analiza działań przy pierwszym z testów (ocena, czy jedynym celem jest osiągnięcie korzyści podatkowej) nie będzie sprawiała problemów, o tyle porównanie działań z czynnościami odpowiednimi będzie wymagać od Ministra Finansów wszechstronnej analizy prawnej i ekonomicznej.

     

    Stosując powyższy schemat, również podatnicy planujący swoje działania mogą zweryfikować, czy istnieje ryzyko zakwestionowania ich w związku z obowiązującą klauzulą przeciwko unikaniu opodatkowania.

     

    W naszej ocenie przepisy dotyczące klauzuli nie będą jednak obejmowały prostych czynności, które skutkują powstaniem korzyści podatkowych wprost wskazanych w przepisach. Dotyczy to przykładowo wyboru formy prawnej prowadzenia działalności czy zasad opodatkowania działalności gospodarczej (podatek liniowy, ryczałt).

     

    Praktyka stosowania klauzuli

     

    Obowiązująca klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania to narzędzie, którym może posługiwać się tylko Minister Finansów. Inne organy podatkowe (np. naczelnicy urzędów skarbowych czy dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej) nie będą mogli zakwestionować dokonywanych transakcji, powołując się na klauzulę. Jeżeli jednak będą oni podejrzewać, że czynności mają charakter unikania opodatkowania, mogą wystąpić z wnioskiem do Ministra Finansów o przejęcie postępowania.

     

    Z uwagi na ograniczony zespół urzędników zajmujących się wraz z Ministrem Finansów zwalczaniem unikania opodatkowania na podstawie obowiązującej klauzuli do weryfikacji czynności typowani będą podatnicy, którzy przeprowadzali istotne kwotowo optymalizacje. Z dotychczasowych komunikatów Ministra Finansów wynika, że na celowniku będą w szczególności podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych.

     

    Co więcej, Ministrowi Finansów ma „pomagać” Rada do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania, która została powołana we wrześniu 2016 r. Rada jest niezależnym od Ministra organem doradczym, którego zadaniem jest opiniowanie zasadności stosowania klauzuli. Udział Rady w postępowaniu jest obowiązkowy, jeśli w odwołaniu od decyzji Ministra zawnioskuje o to podatnik. Oznacza to w praktyce, że w większości postępowań Rada będzie musiała wydać swoją opinię. Rada ma wydawać swoje opinie niezwłocznie, nie później jednak niż 3 miesiące od otrzymania akt sprawy.

     

    W skład Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania powołano dziewięć osób, które poza pełnieniem tej funkcji pracują zawodowo lub prowadzą działalność naukową. Gremium nie będzie więc w stanie w terminie przewidzianym w Ordynacji podatkowej rozpatrzyć zbyt wielu przypadków, w których klauzula potencjalnie może znaleźć zastosowanie.

     

    Mając na uwadze długotrwały proces i poziom skomplikowania stosowania klauzuli, naszym zdaniem tylko niewielka liczba transakcji będzie przedmiotem analizy Ministra Finansów. Jest to zgodne z praktyką stosowania ogólnych klauzul przeciwko unikaniu opodatkowania w innych państwach.

     

    Podstawowym celem wprowadzenia klauzuli jest zniechęcanie podatników do podejmowania działań optymalizacyjnych. Wybór przypadków, w których Minister Finansów zastosuje klauzulę, prawdopodobnie będzie podporządkowany właśnie tej prewencyjnej funkcji.

     

    Interpretacje podatkowe i opinie zabezpieczające

     

    Kolejną istotną zmianą związaną z wprowadzeniem klauzuli jest ograniczenie ochronnego skutku interpretacji indywidualnych.

     

    Interpretacje wydane od 15 lipca 2016 r., nawet jeśli będą pozytywne dla wnioskodawcy, nie zapewnią pełnej ochrony podatkowej, gdy w danej sprawie zastosowana będzie klauzula. Podobnie będzie w odniesieniu do interpretacji wydanych przed datą wejścia w życie klauzuli, w sytuacji w której korzyść podatkowa wynikająca ze stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego, będącego przedmiotem interpretacji, zostanie uzyskana od 1 stycznia 2017 r.

     

    Organy podatkowe otrzymały również możliwość odmówienia wydania interpretacji indywidualnych, jeżeli będzie istnieć uzasadnione przypuszczenie, że w ramach zdarzenia opisanego przez wnioskodawcę będzie mogła znaleźć zastosowanie klauzula.

     

    W znowelizowanych przepisach przewidziano jednak możliwość wydawania tzw. opinii zabezpieczających. Wobec podatnika, który taką opinię otrzymał, nie można zastosować klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (oczywiście w zakresie działań przedstawionych we wniosku o wydanie opinii).

     

    W porównaniu do interpretacji indywidualnych otrzymanie opinii zabezpieczającej jest procesem znacznie droższym i bardziej czasochłonnym. Złożenie wniosku wymaga od podatnika uiszczenia opłaty w wysokości 20 000 zł, a termin do jej wydania wynosi aż 6 miesięcy. Nie każdy więc będzie mógł pozwolić sobie na zabezpieczenie swoich czynności poprzez opinię.

     

    Najprawdopodobniej, poza oczywistymi przypadkami, w większości opinie zabezpieczające będą wskazywać, że opisane działania stanowią unikanie opodatkowania. Naszym zdaniem stosowanie tego instrumentu rzadko kiedy będzie korzystne dla podatnika.

     

    Zakres czasowy obowiązywania klauzuli

     

    Pierwotnie zakładano, że klauzula będzie miała zastosowanie do czynności dokonanych po dniu jej wejścia w życie. Wówczas bez znaczenia byłoby, w którym momencie podatnicy osiągnęli faktyczne korzyści w wyniku dokonania czynności. Ważne, aby działania te zostały podjęte przed wejściem w życie klauzuli.

     

    Ostateczne brzmienie ustawy wprowadzającej klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania wskazało, że klauzula ma zastosowanie do korzyści podatkowych osiągniętych po dniu wejścia w życie przepisów. Powyższe stwierdzenie oznacza zatem, że bez znaczenia pozostaje moment, w którym czynności zostały dokonane. Czynność wywołująca korzyść może zatem nastąpić znacznie wcześniej, a mimo to Minister Finansów będzie mógł ją podważyć.

     

    Zapewne celem zmiany przepisów było ograniczenie dokonywania przed dniem wejścia w życie klauzuli czynności, które skutkowałyby późniejszą korzyścią podatkową i do których wprowadzana klauzula nie miałaby zastosowania.

     

    Mając na uwadze wprowadzoną zmianę, warto przyjrzeć się procesom już dokonanym oraz zweryfikować, czy do czynności budzących podejrzenie o nakierowaniu na unikanie opodatkowania istnieje uzasadnienie gospodarcze. Jednocześnie w jednym z najnowszych orzeczeń NSA uznał, że klauzuli nie można stosować do korzyści osiągniętych w podatku dochodowym za 2016 r. Więcej na ten temat piszemy w artykule Zastosowanie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania w PIT za 2016 rok - sukces Kancelarii PragmatIQ.

     

    Rozsądne działania podatnika mogą uchronić przed zastosowaniem klauzuli

     

    Wprowadzenie klauzuli to istotna zmiana w prowadzeniu przez podatników działalności gospodarczych. Muszą oni teraz dokładniej przygotowywać wszystkie czynności i analizować je pod kątem możliwości zastosowania innych, które przynoszą ten sam rezultat.

     

    W każdym przypadku osiągnięcie korzyści podatkowych powinno być połączone z osiągnięciem korzyści ekonomicznych lub ze zwiększeniem bezpieczeństwa prawnego.

     

    Jeśli podatnicy odpowiednio zaplanują swoje działania restrukturyzacyjne i reorganizacyjne oraz dokonają wnikliwych analiz, to ryzyko zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania może być obniżone do minimalnego poziomu.

     

    Wojciech Kaptur, Maria Ratajczyk

    Potrzebujesz pomocy w Twojej sprawie?
    Skontaktuj się z nami:

    Kancelaria Prawna PragmatIQ

    kancelaria@doradzamy.to

    Zobacz także

    Podatki

    Zagraniczne jednostki kontrolowane - opodatkowanie dochodów

    Podatki

    Założenie działalności gospodarczej w Czechach. Czy jest to sposób na polskie podatki?

    Masz pytania?

    Skontaktuj się z ekspertem!

    Wojciech Kaptur

    Radca prawny,

    Doradca podatkowy

    w.kaptur@doradzamy.to

    Napisz mail

    Popularne tematy

    Newsletter

    • otrzymasz bezpłatne opracowanie najczęstszych błędów przy zakładaniu spółki komandytowej
    • bez spamu
    • raz w miesiącu
    Tagi