Nie wchodząc w tym miejscu w zawiłości proceduralne i nie wyjaśniając poszczególnych etapów postępowań sprawdzających, kontrolnych czy wymiarowych należy wyjaśnić co rozumiemy przez pojęcie „sporu podatkowego”. Na potrzeby naszego serwisu doradzamy.to sporem podatkowym jest sytuacja, w której w toku jakiejś procedury podatnik oraz organ skarbowy mają różne zdanie w ocenie skutków podatkowych określonej sytuacji (i z reguły ta różnica może powodować negatywne konsekwencje po stronie podatnika).
Takich sytuacji spornych może być bardzo wiele i wynikać one mogą z tego co podatnik zadeklarował (bądź nie), tego czego domaga się urząd czy podatnik lub tego jaką interpretację przedstawia podatnik a jaką urząd.
Najistotniejszym elementem takiego sporu jest to, że z reguły spór w razie braku porozumienia kończy się wydaniem decyzji (postanowienia), na które oczywiście służy podatnikowi określone prawo do odwołania się czy to do instancji wyższej czy to do sądu kontrolującego decyzje sądu administracyjnego. Ważne jest jednak, iż spór nie zaczyna się w momencie składania odwołania, zażalenia, skargi w wyniku odwołania się od niekorzystnego stanowiska lecz znacznie wcześniej. Spór powstaje gdy zarysowuje się różnica zdań (istotna z punktu widzenia interesów podatnika). Formalny akt administracyjny jest jednym z etapów sporu – często bardzo istotnym, ale na pewno nie zaczynającym sporu.
Dlaczego tak istotne jest określenie momentu powstania sporu oraz podjęcie w związku z tym odpowiednich kroków?
Z doświadczenia możemy powiedzieć, iż pierwszy etap sporu (gdy w sensie formalnym wydaje się, że jeszcze nie dochodzi do proceduralnego określenia stanowisk) ma bardzo istotne znaczenie – gdyż na tym etapie dochodzi do przerodzenia się sporu w formalne postępowanie administracyjne albo do zażegnania sporu w wyniku uzgodnienia stanowisk (co zawsze jest najlepszym rozwiązaniem dla podatnika, który albo szybko dowodzi swoich racji albo koryguje błędne stanowisko minimalizując straty).
Ten etap często jest niedoceniany przez podatników, gdyż ulegają oni często mylnemu wrażeniu braku zagrożenia efektami postępowania (profesjonalni urzędnicy są bowiem powściągliwi w ocenach na tym etapie i raczej uspakajają niż straszą). Poza tym najczęściej sprawą na tym etapie zajmują się albo osoby „odpowiedzialne” za powstanie sporu (a te osoby mają swoją subiektywną i raczej korzystną ocenę sytuacji) albo osoby niezorientowane w całości sprawy oraz niebędące bezpośrednio zainteresowanymi efektami postępowania,które ich wprost nie dotyczą, traktują sprawę nieco po macoszemu.
Gdy spór podatkowy powstaje na pewno warto:
- Przeanalizować raz jeszcze cały kontekst sprawy i zastanowić się czemu służy wywołanie sporu przez organy podatkowe (jaki jest cel postępowania). Warto prześledzić nawet najczarniejszy scenariusz i na niego się przygotować. Trzeba też rozważyć wszelkie skutki takiego czy innego wyniku sporu. Często, skoro problem dotyczy jednego roku podatkowego, zastanowić się trzeba czy rzutuje to na ocenę roku poprzedniego i następnego. Jeśli spór może mieć istotne negatywne konsekwencje w zakresie jednego podatku (np. VAT) może mieć poważne implikacje dla innego podatku (CIT czy PCC). Kłopoty jednego z podatników mogą także rzucić cień na innych kontrahentów czy podmioty współpracujące. Analiza ta powinna zatem być dość dogłębna i szeroka.
- Zgromadzić wszelkie argumenty za i przeciw – należy sprawdzić dostępność odpowiednich środków dowodowych zorientować się nad słabymi i mocnymi stronami postępowania. Często te argumenty nie są bezpośrednio dostępne u podatnika – wobec czego na tym etapie jest niezbędny czas na poszukanie tych argumentów i staranną analizę całego materiału.
- Przygotować odpowiednią strategię postępowania, której elementem będzie:
- skoordynowanie składania wyjaśnień i dowodów - częścią dowodów może warto poczekać na wykrystalizowanie się zarzutów czy stanowiska strony przeciwnej, z pewnymi elementami postępowania spornego nie warto zwlekać i w zarodku należy walczyć z określonymi poglądami;
- odpowiednia kontrola nad wyjaśnieniami i dowodami składanymi w kontaktach z urzędem;
- wyznaczenie odpowiedniej osoby która winna nadzorować całe postępowanie.
- Znaleźć odpowiednią osobę, która w razie wystąpienia dalszych etapów sporu (tych sformalizowanych) będzie podatnikowi doradzała jako profesjonalny pełnomocnik. Zdecydowanie łatwiej taką osobę znaleźć i wynegocjować dobre warunki gdy sprawa nie nabrała tempa i nikogo nie goni 7 czy 14-dniowy termin. Z naszego doświadczenia wiemy że jeśli pełnomocnikiem podatnika ma być osoba bezpośrednio zaangażowana w powstanie przyczyny sporu – jej opinie i stanowiska należy skonfrontować z niezależnym doradcą, który zupełnie chłodnym i obiektywnym okiem potrafi czasami wskazać na nowe okoliczności niedostrzegane przez osoby bezpośrednio zaangażowane w spór.
- Przygotować alternatywne scenariusze aktywności podatnika na wypadek realizacji najczarniejszego scenariusza rozwoju wydarzeń. Czasami podatnik winien wstrzymać się z określonymi inwestycjami czy też dokonać ich w alternatywny sposób by nie prowadzić do sytuacji, w której będzie dramatycznie zależny od takiego czy innego rozwoju wydarzeń w podmiocie objętym sporem podatkowym.
Rafał Szymkowiak, Tomasz Bojkowski
