Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, która została zawarta w Ordynacji podatkowej nie ma zastosowania do podatku od towarów i usług. Jednak wraz z nowelizacją Ordynacji podatkowej w ustawie o VAT pojawił się przepis, który wprowadza klauzulę obejścia prawa podatkowego również w zakresie podatku VAT.
Klauzula obejścia prawa według ustawy o VAT
Ustawodawca w art. 5 ustawy o VAT wymienia czynności podlegające opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług:
- odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
- eksport towarów;
- import towarów na terytorium kraju;
- wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;
- wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Na mocy nowelizacji ustawy o VAT, która weszła w życie w lipcu 2015 r. wskazano, że powyższe czynności podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.
Zgodnie z zapisami klauzuli obejścia prawa zawartej w ustawie o VAT, w przypadku wystąpienia nadużycia prawa, dokonane wcześniej czynności wywołują jedynie takie skutki podatkowe, jakie miałyby miejsce w przypadku odtworzenia sytuacji, która istniałaby jeżeli czynności te nie zostały dokonane. Natomiast przez nadużycie prawa rozumie się dokonanie czynności, która miała na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem przepisów ustawy o VAT.
Klauzula obejścia prawa w praktyce sądów administracyjnych
Klauzula nadużycia prawa w podatku VAT była już w praktyce stosowana przez sądy administracyjne przed wejściem w życie omawianej zmiany, na podstawie wypracowanego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Jako przykład można wskazać polską spółkę, która wraz z kontrahentem cypryjskim (spółką powiązaną) zamierzała organizować aukcje internetowe dla polskich nabywców i w tym celu spółki podzieliły się czynnościami jakie miały świadczyć w celu realizacji aukcji. Za wykonane przez siebie usługi spółka polska planowała nie obciążać spółki cypryjskiej polskim VAT-em, twierdząc, iż zgodnie z zasadą ogólną miejscem opodatkowania ww. usług jest miejsce gdzie usługobiorca ma siedzibę, czyli Cypr. Organ podatkowy stwierdził, iż spółka cypryjska za pośrednictwem spółki polskiej wykonuje w Polsce działalność gospodarczą i tym samym posiada stałe miejsce prowadzenia działalności na terytorium Polski. W związku z powyższym usługi świadczone przez spółkę polską powinny być opodatkowane w Polsce.
Stanowisko organu podatkowego potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny który uznał, że podział pomiędzy poszczególne spółki był podziałem sztucznym i miał na celu jedynie uzyskanie korzyści podatkowych, której przyznanie byłoby sprzeczne z celem przepisów unijnych (orzeczenie NSA z dnia 11 września 2015 r. , sygn. I FSK 578/15).
Planowanie transakcji
Najskuteczniejszą metodą zminimalizowania ryzyka zastosowania przez organy podatkowe klauzuli obejścia prawa w zakresie podatku VAT jest zaplanowanie w odpowiedni sposób danej transakcji przed jej przeprowadzeniem. Często istnieje kilka alternatywnych modeli umożliwiających osiągnięcie zamierzonego celu, które jednak w sposób znaczny różnią się od siebie w kontekście skutków podatkowych i ryzyka zastosowania przez organy podatkowe klauzuli obejścia prawa podatkowego.
Należy jednocześnie pamiętać, że obok, tzw. małej klauzuli obejścia prawa podatkowego zawartej w ustawie o VAT, funkcjonuje klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, o której piszemy więcej w artykule Jak działa klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania?