Możliwość potrącenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym i restrukturyzacyjnym

Brak możliwości zaspokojenia przez dłużnika wierzytelności objętej postępowaniem upadłościowym lub układem w ramach restrukturyzacji jest zasadą w ramach tych postępowań. Zasada ta doznaje pewnych wyjątków, w sytuacji gdy istnieje możliwość potrącenia wzajemnych wierzytelności pomiędzy wierzycielem, a dłużnikiem znajdującym się w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego lub upadłościowego.

Potrącenie wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Przepisy ustawy prawo restrukturyzacyjne dopuszczają możliwość potrącenia wzajemnych wierzytelności w kilku przypadkach:

• gdy obie wierzytelności ist­nia­ły przed dniem otwar­cia po­stę­po­wa­nia re­struk­tu­ry­za­cyj­ne­go;
• gdy obie wierzytelności po­wsta­ły po dniu otwar­cia po­stę­po­wa­nia re­struk­tu­ry­za­cyj­ne­go;
• gdy wie­rzy­tel­ność dłuż­ni­ka do wie­rzy­cie­la ist­nia­ła przed otwar­ciem po­stę­po­wa­nia
  re­struk­tu­ry­za­cyj­ne­go, a wie­rzy­tel­ność wie­rzy­cie­la do dłuż­ni­ka po­wsta­ła po otwar­ciu
  po­stę­po­wa­nia restrukturyzacyjnego

Od ostatniego przypadku istnieje pewien wyjątek. Chodzi tu o sytuację, w której przed otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego da­ny podmiot jest dłuż­ni­kiem
re­struk­tu­ryzo­wa­ne­go, a na­stęp­nie, już po otwar­ciu po­stę­po­wa­nia re­struk­tu­ry­za­cyj­ne­go podmiot ten sta­je się wie­rzy­cie­lem w wyniku nabycia wie­rzy­tel­no­ści po­wsta­łej przed dniem otwar­cia po­stę­po­wa­nia. Taka wierzytelność jest bowiem objęta ukła­dem w ramach postępowania restrukturyzacyjnego i nie mo­że być za­spo­ko­jo­na po­za nim.

Ponadto przepisy ustawy wskazują, że niedopuszczalne jest potrącenie wierzytelności istniejącej względem dłużnika przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, z wierzytelnością dłużnika względem wierzyciela, która powstała po otwarciu tego postępowania. Wierzytelność przysługująca wierzycielowi będzie w takim wypadku objęta układem, co oznacza, że zastosowanie znajdą przepisy zakazujące potrącenia.

Potrącenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym

W przypadku postępowania upadłościowego, dopuszczalne jest potrącenie wierzytelności upadłego z wierzytelnością wierzyciela, jeżeli obie te wierzytelności istniały w dniu ogłoszenia upadłości. Dla dopuszczalności takiego potrącenia nie jest konieczne, aby obie te wierzytelności były wymagalne w chwili potrącenia.

Ponadto, potrącenie będzie dopuszczalne, jeżeli dłużnik upadłego nabędzie wierzytelność w wyniku spłaty długu upadłego, za który dłużnik ten odpowiadał osobiście albo określonymi przedmiotami majątkowymi i jeżeli nabywca wierzytelności w czasie przyjęcia odpowiedzialności za dług upadłego, nie wiedział o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości. O przesłankach ogłoszenia upadłości możesz przeczytać w naszym artykule: Kiedy należy złożyć wniosek o otwarcie restrukturyzacji lub ogłoszenie upadłości? Jeżeli przyjęcie odpowiedzialności nastąpiło wcześniej niż na rok przed ogłoszeniem upadłości to brak wiedzy nabywcy o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości nie jest wymagany.

Bezwzględnie nie można dokonać potrącenia, jeżeli dłużnik upadłego nabył wierzytelność w drodze przelewu lub indosu po ogłoszeniu upadłości, nabył ją w ciągu ostatniego roku przed dniem ogłoszenia upadłości, wiedząc o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości oraz w przypadku, w którym wierzyciel stał się dłużnikiem upadłego po dniu ogłoszenia upadłości.

Obowiązek złożenia oświadczenia

Zarówno w postępowaniu restrukturyzacyjnym jak i upadłościowym wierzyciel, który chce skorzystać z prawa potrącenia, zobowiązany jest do złożenia dłużnikowi oświadczenia o potrąceniu wierzytelności. Ustawy nie przewidują konkretnej formy, wymaganej dla oświadczenia o potrąceniu. W związku z tym oświadczenie o potrąceniu może zostać złożone w dowolnej formie, choć dla celów dowodowych bezpiecznym rozwiązaniem jest zachowanie formy pisemnej, bądź złożenie oświadczenia w formie elektronicznej.

Michał Walczak