Umowy inwestycyjne dotyczą często dużych przedsięwzięć, które mogą przynieść pokaźne zyski, lecz jednocześnie ich realizacja obarczona jest ryzykiem. W związku z tym wyjątkowo istotne jest odpowiednie zabezpieczenie interesów uczestniczących stron. Rozwiązaniem, które w takich okolicznościach może posłużyć do zniwelowania ryzyka biznesowego jest wprowadzenie do umowy tzw. klauzul opcyjnych.
Opcje jako instrumenty pochodne stanowią wytwór wieloletniej praktyki handlowej. Do niedawna występowały zwłaszcza w obrocie giełdowym, niemniej jednak w ostatnim czasie obserwuje się ich przenikanie również do obrotu pozagiełdowego, np. przy zawieraniu umów inwestycyjnych.
Istotą opcji jest przyznanie uprawnionemu prawa do kupna lub sprzedaży określonego aktywa, np. udziału, po określonej cenie i w określonym czasie. W niniejszym artykule omówimy dwa podstawowe rodzaje opcji, tj. opcję put (sprzedaży) oraz opcję call (kupna).
Ich zastosowanie pozwala na zniwelowanie ryzyka gospodarczego podejmowanego przez strony poprzez uregulowanie wzajemnych stosunków na wypadek konfliktu korporacyjnego bądź zamiaru rozstania się przez wspólników. Opcje cechuje ich nieodwołalność oraz możliwość wykonania w przyszłości.
Opcja sprzedaży
Klauzula opcji put (tzw. opcja sprzedaży) przewiduje, iż jedna za stron (posiadacz opcji) może żądać od drugiej strony (wystawcy opcji), aby ta nabyła od niego określone aktywa np. udziały, w określonym dniu oraz po określonej cenie. Przy czym cena może zostać określona przez strony w sposób ryczałtowy lub poprzez odwołanie się do określonych formuł lub wskaźników.
Zastrzeżenie klauzuli opcji put jest rozwiązaniem atrakcyjnym z punktu widzenia posiadacza opcji. Posiadając taką możliwość eliminuje on ryzyko związane ze zmianą wartości posiadanych udziałów. W przypadku bowiem skorzystania z opcji put, jej posiadacz ma gwarancję, że otrzyma od wystawcy wcześniej ustaloną przez strony cenę.
W praktyce uprawnienie wynikające z opcji put jest najczęściej zastrzegane na rzecz inwestora, np. na wypadek osiągania niesatysfakcjonujących wyników z inwestycji. Zastrzeżenie klauzuli opcji na rzecz inwestora pozwala mu na zbycie posiadanych udziałów, wycofanie się z inwestycji oraz odzyskanie zainwestowanych środków w przypadku jej niepowodzenia.
Skutkiem złamania postanowień opcji put będzie odpowiedzialność odszkodowawcza wspólników zobowiązanych do nabycia udziałów. W celu dodatkowego zabezpieczenia opcji put możliwe popularnym rozwiązaniem jest również ustanowienie kar umownych.
Opcja kupna
Opcja kupna (tzw. opcja call) jest lustrzanym odbiciem opcji put. Gwarantuje ona posiadaczowi opcji możliwość żądania od wystawcy opcji, aby ten sprzedał mu określone aktywa np. udziały, w określonym dniu oraz po określonej cenie.
Opcja kupna ma szerokie możliwości zastosowania w umowach inwestycyjnych, w tym w szczególności jako sposób na zwiększenie pozycji korporacyjnej inwestora.
Za złamanie jej postanowień możliwe jest nałożenie kary umownej, w każdym zaś wypadku wspólnikowi naruszającemu umowę grozi odpowiedzialność odszkodowawcza.
Sprawdź nasz kurs online "Spółka z o.o. – nowe możliwości i korzyści w obliczu zmian podatkowych"
|
Opcja buy-sell, czyli połączenie opcji put i call
Połączeniem powyższych rozwiązań jest opcja buy-sell. Zastosowanie tej klauzuli opcyjnej przebiega dwuetapowo. W pierwszej kolejności posiadacz opcji buy-sell może żądać od wystawcy opcji, aby ten nabył od niego określone aktywa. Wystawca opcji posiada wybór czy zrealizować żądanie posiadacza czy też odmówić. Jeżeli zdecyduje się na odmowę to w drugim etapie posiadacz opcji może żądać od wystawcy opcji aby ten sprzedał mu określone aktywa.
W praktyce zastosowanie tej klauzuli opcyjnej pozwala posiadaczowi opcji na przejęcie wszystkich udziałów lub całkowite wyjście ze spółki.
Marcin Tomczak, Kamil Ekiert
