Wysokość obciążeń podatkowych jest jednym z elementów przesądzających o wyborze formy prowadzenia działalności gospodarczej. W poniższym artykule przeczytasz w jaki sposób opodatkowane w są spółki i ich wspólnicy.
Spółka jawna jako przykład spółki transparentnej podatkowo
W przypadku spółki jawnej mamy do czynienia z tzw. transparentnością podatkową na gruncie podatku dochodowego. Spółka nie jest samodzielnym podatnikiem podatku - każdy ze wspólników rozpoznaje i opodatkowuje przychody oraz koszty osiągane przez spółkę w proporcji, w jakiej uczestniczy w jej zysku, łącząc je ze swoimi pozostałymi dochodami. W związku z tym spółka nie jest obowiązana do składania deklaracji podatkowych z zakresu podatku dochodowego ani odprowadzania podatku. Przekazuje jedynie informacje wspólnikom, którzy muszą uwzględnić je dokonując własnych rozliczeń. Zysk spółki jest natomiast jednokrotnie opodatkowany – późniejsza wypłata zysku do wspólników pozostaje neutralna podatkowo.
Wspólnicy w spółce jawnej, w zależności od swojego statusu, płacą podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) lub od osób prawnych (CIT). Dochody z tytułu udziału w spółce jawnej traktowane są na gruncie ustawy o PIT zasadniczo jako dochody z działalności gospodarczej. Wspólnicy będący osobami fizycznymi uzyskane dochody mogą opodatkować według skali podatkowej, podatku liniowego oraz w niektórych przypadkach za pomocą ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Skala podatkowa jest domyślną formą opodatkowania osób fizycznych. Charakterystyczną cechą skali jest progresja podatkowa polegająca na zastosowaniu stawek zależnych od wysokości dochodu, które wynoszą:
- 12% do wysokości dochodów 120 000 zł rocznie,
- 32% do nadwyżki dochodów ponad tę kwotę.
Zastosowanie znajduje tez kwota wolna od podatku, której roczna wysokość to 30 000 zł.
Dochody uzyskiwane przez wspólników spółki jawnej są podstawą naliczenia składki zdrowotnej, niezależnie od tego, na jaką formę rozliczenia zdecyduje się podatnik. W przypadku skali podatkowej składkę zdrowotną nalicza się według stawki 9%. Podstawą obliczenia składki jest dochód osiągnięty w poprzednim miesiącu, przy założeniu, że nie jest on niższy niż wysokość minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku.
Drugą możliwą do zastosowania formą opodatkowania jest podatek liniowy. Polega on na zastosowaniu stawki 19% niezależnie od wysokości osiąganych dochodów. W przypadku podatku liniowego składkę zdrowotną oblicza się od tej samej podstawy, co w przypadku skali podatkowej, z tym że stawka jest równa 4,9%.
Co ważne, dochody osób fizycznych opodatkowane na zasadach skali oraz podatku liniowego wliczają się do podstawy opodatkowania daniną solidarnościową, której stawka wynosi 4%. Oblicza się ją od dochodów przewyższających łącznie w ciągu roku kwotę 1 mln zł.
Jeżeli przychody osiągane przez spółkę jawną nie przekroczyły w poprzednim roku równowartości 2 mln euro, wspólnicy mogą również wybrać opodatkowanie przychodów ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Warunkiem jest wybór tej formy opodatkowania przez wszystkich wspólników.
W przeciwieństwie do podatku liniowego i skali podatkowej opodatkowaniu ryczałtem podlegają przychody, bez uwzględniania kosztów ich uzyskania. Stawki ryczałtu mieszczą się miedzy 2% a 15% w zależności od przedmiotu działalności.
Składka zdrowotna dla podatników korzystających z ryczałtu zależy od wartości przychodów przedsiębiorcy – podstawą obliczenia jest 60%, 100% lub 180% przeciętnego wynagrodzenia przy rocznych przychodach nieprzekraczających odpowiednio 60 tys. zł, 300 tys. zł lub powyżej 300 tys. zł. Stawka wynosi 9% podstawy jej obliczenia.
W przypadku wszystkich wskazanych wyżej form opodatkowania wspólnicy spółki jawnej będący osobami fizycznymi objęci są również obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym.
Należy wskazać, że transparentność podatkowa dotyczy jedynie podatku dochodowego. Jako odrębny podmiot prawny spółka jawna może być podatnikiem m.in. VAT, podatku od czynności cywilnoprawnych czy podatku od nieruchomości. W tym zakresie spółka jest obowiązana do składania deklaracji i regulowania należności podatkowych.
Czy spółka jawna może stać się podatnikiem CIT?
Spółka jawna w określonych przypadkach może być podatnikiem CIT. Taka możliwość istnieje w przypadku spółek, których wspólnikami nie są wyłącznie osoby fizyczne, a np. inne spółki.
Jeżeli taka spółka jawna chce zachować transparentność podatkową, musi dopełnić określone obowiązki. Informacja (na formularzu CIT-15J) wraz z załącznikami powinna być składana przed rozpoczęciem każdego kolejnego roku obrotowego do naczelnika urzędu skarbowego właściwego według siedziby spółki jawnej. Dodatkowo komplet wymaganych dokumentów należy złożyć w urzędach skarbowych właściwych dla każdego ze wspólników (jeżeli są to inne urzędy niż właściwy dla spółki).
Brak terminowego dopełnienia obowiązków skutkuje uzyskaniem przez spółkę statusu podatnika CIT. Jest to sytuacja nieodwracalna – spółka pozostaje podatnikiem aż do momentu jej likwidacji lub wykreślenia z właściwego rejestru.
Analizę wad i zalet spółki jawnej znajdziesz w artykule Jakie są wady i zalety spółki jawnej?
Ogólne zasady opodatkowania spółek będących podatnikami CIT
Do grona podatników podatku dochodowego od osób prawnych zalicza się spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne, spółki z o.o., spółki akcyjne, proste spółki akcyjne oraz niektóre spółki jawne (o czym pisaliśmy wyżej).
Spółka będąca podatnikiem CIT obowiązana jest na bieżąco opodatkowywać swoje dochody według stawki 19% lub 9%. Stawka 9% CIT stosowna jest do opodatkowania przychodów innych niż zyski kapitałowe i przysługuje tzw. małym podatnikom, czyli spółkom, których obrót w poprzednim roku podatkowym nie przekroczył 2 mln euro brutto. Dla zastosowania obniżonej stawki konieczne jest również spełnienie kilku dodatkowych warunków.
Wypłata zysku do wspólnika spółki będącej podatnikiem CIT skutkuje powstaniem przychodu po stronie wspólnika i koniecznością jego opodatkowania 19% stawką PIT/CIT (w zależności od statusu). Za obliczenie, pobranie i wpłacenie podatku do właściwego urzędu skarbowego odpowiada spółka, która pełni rolę płatnika. Wspólnicy otrzymują zatem kwotę już pomniejszoną o należny podatek. W sensie ekonomicznym powstaje więc efekt podwójnego opodatkowania (najpierw na poziomie spółki, następnie na poziomie wspólnika). Spełnienie określonych warunków pozwala jednak na zastosowanie zwolnienia z opodatkowania dywidend wypłacanych do wspólników będących podatnikami CIT (tzw. zwolnienie dywidendowe).
Spółka komandytowa
Spółki komandytowe od 2021 r. są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych.
W spółce komandytowej występują dwa rodzaje wspólników – komplementariusze i komandytariusze. Status posiadany przez wspólnika może mieć wpływ na wysokość ekonomicznego ciężaru podatku.
Przy wypłacie zysku na rzecz komplementariusza istnieje możliwość zastosowania tzw. mechanizmu odliczenia. Polega on na tym, że od kwoty podatku obliczonego w związku z otrzymaną wypłatą odliczyć można część podatku zapłaconego przez spółkę. Kwotę przeznaczoną do odliczenia wyznacza się w proporcji, w jakiej komplementariusz uczestniczy w zysku spółki. W zależności więc od stawki CIT stosowanej przez spółkę łączne opodatkowanie spółki i wspólnika wynosi 19% (jeśli spółka korzysta ze stawki 19% CIT) albo 17,3% (w przypadku stawki CIT 9%). Co ważne, komplementariusz ma prawo do odliczenia jedynie zapłaconego podatku CIT. Szerzej o opodatkowaniu wypłaty zysku dla komplementariusza spółki komandytowej piszemy w artykule Wynagrodzenie komplementariusza czy wypłata zysku – jak tanio wypłacać środki ze spółki komandytowej?
Preferencje podatkowe przewidziane zostały również przy wypłacie zysku dla drugiego rodzaju wspólnika spółki komandytowej. Przychody uzyskane przez komandytariusza, który nie jest powiązany w określony sposó z komplementariuszem, są zwolnione z podatku dochodowego w 50%, przy czym zwolnienie nie może przekraczać kwoty 60 tys. zł. Co ważne, kwota zwolnienia jest stosowana odrębnie dla każdej spółki komandytowej, w której podatnik jest komandytariuszem. W przypadku komandytariuszy będących podatnikami CIT możliwe jest zastosowanie zwolnienia dywidendowego, o którym pisaliśmy wcześniej.
Wspólnicy spółki komandytowej będący osobami fizycznymi obowiązani są do opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne (ZUS). Składki ZUS obliczane są na takich samych zasadach, jak w przypadku wspólników spółek jawnych. Odmiennie wyznaczana jest składka na ubezpieczenie zdrowotne. Podstawą do ustalenia składki dla komplementariuszy i komandytariuszy jest wartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale roku poprzedniego. Składkę wylicza się z zastosowaniem stawki 9%.
Spółka komandytowo-akcyjna
Podobnie jak spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna posiada dwa rodzaje wspólników – komplementariuszy oraz akcjonariuszy. Wypłata zysków komplementariuszom podlega opodatkowaniu na takich samych zasadach, jak w przypadku wspólników w spółce komandytowej.
Różnice w opodatkowaniu wspólników pojawiają się na poziomie akcjonariusza. W tym przypadku, nie ma możliwości zastosowania mechanizmu odliczenia. Z reguły wypłata dywidendy dla akcjonariusza wiąże się z pobraniem podatku w wysokości 19%. Jednakże wobec akcjonariuszy będących podatnikami CIT również istnieje możliwość zastosowania zwolnienia dywidendowego.
Komplementariusze w spółce od 2023 r. będą obowiązani opłacać składki ZUS i składki zdrowotne na takich samych zasadach jak wspólnicy spółki komandytowej.
Szczegółowy poradnik po opodatkowaniu spółki komandytowo-akcyjnej znajdziesz w artykule Podatki w S.K.A. – jak jest opodatkowana spółka komandytowo-akcyjna i jej wspólnicy?
Spółki kapitałowe
Do grona spółek kapitałowych zalicza się spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.), spółki akcyjne oraz proste spółki akcyjne (PSA). Wszystkie spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną, w związku z czym są podatnikami CIT od całości osiąganych dochodów.
Zyski osiągane przez spółki kapitałowe są wypłacane wspólnikom w formie dywidendy, od której pobierany jest podatek od zysków kapitałowych w wysokości 19%. Jedyny wyjątek, gdy spółka nie pobiera podatku od zysków kapitałowych, występuje gdy wspólnikiem jest inny podatnik CIT, uprawniony do skorzystania z zwolnienia dywidendowego.
Składki ZUS w spółkach kapitałowych
Zasadniczo, wspólnicy spółek kapitałowych będący osobami fizycznymi nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Wyjątkiem są wspólnicy w jednoosobowej spółce z o.o. oraz niektórzy akcjonariusze w PSA, którzy opłacają składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne na takich samych zasadach jak wspólnicy spółek komandytowych.
Estoński CIT – czy to się opłaca?
Niemal wszystkie spółki będące podatnikami CIT mogą skorzystać z preferencyjnej formy opodatkowania – ryczałtu od dochodów spółek, nazywanego również estońskim CIT. Więcej o opodatkowaniu estońskim CIT piszemy w artykule Estoński CIT w polskiej spółce – na czym polega i dlaczego się opłaca?
Polecamy również szkolenie online z zakresu estońskiego CIT Jak zarabiać i nie płacić podatków – czyli ESTOŃSKI CIT 2.0 w praktycznych przykładach.
Michał Markiewicz