Wprowadzenie do spółki zewnętrznego menedżera to poważna decyzja, która wymaga od wspólników zastanowienia i odpowiedniego przygotowania. Ważne, by określić zakres kontroli wspólników nad menedżerem oraz sprecyzować sposób jego odwołania – niezależnie od tego, czy mówimy o spółkach kapitałowych, czy osobowych.
Zamów nasz kurs online "Fundacja rodzinna - sukcesja w biznesie w praktycznych pytaniach i odpowiedziach"Z kursu dowiesz się m.in:
Zobacz program i zamów tutaj. |
Spółka kapitałowa i spółka osobowa – czy kontrola się różni?
Istotą spółki kapitałowej jest wprowadzenie wyraźnego podziału między funkcją wspólnika, czyli inwestora kapitałowego, oraz zarządu spółki. W żadnym wypadku nie oznacza to jednak, że zarząd może wszystko. Należy pamiętać, że wspólnicy zostali wyposażeni przez kodeks spółek handlowych w cały wachlarz uprawnień, które umożliwiają kontrolę działań zarządu. Dodatkowe rozwiązania można także wprowadzić za pomocą umowy spółki.
Ze względu na to, że w spółkach osobowych z reguły nie ma takiego podziału, o jakim mowa powyżej, zasady kontroli wspólników nad zewnętrznym menedżerem również wyglądają zupełnie inaczej. Wynika to z faktu, że wprowadzenie zewnętrznego menedżera do spółki osobowej wiąże się najczęściej z przyznaniem mu statusu wspólnika w spółce.
Kontrola menedżera w spółce kapitałowej
Po pierwsze, podstawowym prawem każdego wspólnika w spółce z o.o., które jest całkowicie niezależne od liczby posiadanych przez niego udziałów, jest możliwość przeglądania ksiąg i dokumentów spółki. Co ważne, wspólnik może je przeglądać razem z upoważnioną przez siebie osobą – w takiej sytuacji warto jest zaprosić do tego np. prawnika. W spółce akcyjnej kontrolę sprawuje rada nadzorcza (choć możliwe są też inne rozwiązania).
Po drugie, należy pamiętać o tym, że zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, o ile do umowy spółki nie zostały wprowadzone inne rozwiązania. To samo narzędzie kontroli przysługuje w spółce akcyjnej radzie nadzorczej, a dodatkowo także walnemu zgromadzeniu.
Może się oczywiście zdarzyć taka sytuacja, że ze względu na trudności związane ze zwołaniem zgromadzenia wspólników spółki z o.o. odwołanie członka zarządu stanie się znacznie utrudnione i rozciągnięte w czasie. Taka sytuacja jest bardzo powszechna zwłaszcza w sytuacji, gdy sam członek zarządu posiada mały pakiet udziałów i jest jednym ze wspólników. Zapobieganie temu problemowi możliwe jest na przykład przez przekazanie kompetencji do odwołania członka zarządu radzie nadzorczej.
Co więcej, do dokonania przez zarząd niektórych czynności wymagana jest zgoda zgromadzenia wspólników – takie ograniczenie może wynikać z samej umowy spółki albo z Kodeksu spółek handlowych. W przypadku, w którym decydujemy się na powołanie do zarządu osoby z zewnątrz, warto zastanowić się nad wprowadzenie do umowy spółki rozszerzonego katalogu czynności, do których dokonania wymagana będzie zgoda zgromadzenia wspólników (np. na dokonanie czynności, której wartość przekracza 200 000 zł). Umowne ograniczenie zarządu zapewnia wspólnikom kontrolę nad podejmowaniem przez zarząd najważniejszych z punktu widzenia spółki czynności.
Jakie są konsekwencje naruszenia wymogu uzyskania zgody zgromadzenia wspólników?
Konsekwencje naruszenia wymogu uzyskania zgody zgromadzenia wspólników różnią się w zależności od tego, skąd ten wymóg wynika. Jeśli ograniczenie wprowadzają bezpośrednio przepisy Kodeksu spółek handlowych, czynność prawna dokonana z jego naruszeniem jest nieważna. Jeżeli natomiast wymóg ten wynika z umowy spółki, dokonanie takiej czynności bez zgody zgromadzenia wspólników może oznaczać odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu naruszenia umowy.
Co ważne, zarząd, który prowadzi sprawy spółki w sposób nierzetelny, może być także pociągnięty do odpowiedzialności karnej za wyrządzenie spółce znacznej szkody majątkowej poprzez nadużycie uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku.
Wybór odpowiedniej formy prowadzenia swojego biznesu ma niebagatelne znaczenie dla właściwego przeprowadzenia jego sukcesji.
Sprawdź nasz praktyczny przewodnik, by sukcesja twojej firmy nastąpiła bezpiecznie i skutecznie!
Kontrola menedżera w spółkach osobowych
Co do zasady, każdy ze wspólników spółki jawnej, a także każdy komplementariusz spółki komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej jest uprawniony do prowadzenia jej spraw i dokonywanie czynności, które nie przekraczają zakresu zwykłego zarządu, i nie wymaga to uchwały wspólników. Jeśli jednak przed załatwieniem sprawy nieprzekraczającej zakresu zwykłych czynności choćby jeden z pozostałych wspólników uprawnionych do prowadzenia spraw spółki wyraził swój sprzeciw, uchwała wspólników staje się niezbędna do dokonania tej czynności.
Jeśli dana czynność przekracza zakres zwykłego zarządu, wymagana jest zgoda wszystkich wspólników – także tych, którzy nie posiadają prawa do prowadzenia spraw spółki. W przypadku spółki komandytowej konieczne jest uzyskanie zgody wszystkich komandytariuszy.
Co więcej, do umowy spółki można wprowadzić katalog czynności, do których dokonania niezbędna jest uchwała wspólników.
Istnieje też możliwość wprowadzenia do spółki osobowej menedżera za pośrednictwem spółki z o.o., w której wspólnikami byliby dotychczasowi wspólnicy spółki osobowej, a menedżer jej członkiem zarządu. W takiej sytuacji znajdą zastosowanie możliwości odnoszące się do spółek kapitałowych, które omówiono powyżej.
Rafał Szymkowiak
