Od 1 lipca 2021 r. w polskim systemie prawnym funkcjonuje nowy typ spółki kapitałowej, jaką jest prosta spółka akcyjna. O tym, jakie są największe zalety i wady nowego typu spółki, dowiesz się z naszego artykułu.
Zalety prostej spółki akcyjnej
1. Minimalna wysokość kapitału akcyjnego
Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych kapitał akcyjny w prostej spółce akcyjnej powinien wynosić co najmniej 1 złoty. Przyjęcie przez ustawodawcę minimalnej wysokości kapitału akcyjnego na poziomie 1 złoty oznacza, że w praktyce nie istnieją bariery finansowe związane z rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodarczej w formie prostej spółki akcyjnej. Warto przy tym zwrócić uwagę na to, że minimalny kapitał zakładowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi 5.000 zł, a w spółce akcyjnej 100.000 zł.
O tym czym jest kapitał akcyjny i czym różni się kapitał akcyjny od kapitału zakładowego występującego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i spółce akcyjnej, dowiesz się z naszego artykułu Kapitał akcyjny w prostej spółce akcyjnej.
2. Świadczenie usług i pracy, jako wkład do prostej spółki akcyjnej
W prostej spółce akcyjnej akcje są obejmowane przez akcjonariuszy w zamian za wkłady pieniężne lub niepieniężne. Wkładem niepieniężnym na pokrycie akcji może być natomiast wszelki wkład mający wartość majątkową, w szczególności świadczenie pracy lub usług. Akcje obejmowane za wkład w postaci świadczenia usług lub pracy dają akcjonariuszom takie same prawa, jak np. akcje obejmowane za wkład pieniężny. Forma prawna prostej spółki akcyjnej godzi interesy wspólników wnoszących do spółki kapitał (inwestorów) oraz wnoszących pracę lub usługi (innowatorzy). Co również istotne w kontekście wnoszenia wkładów do spółki akcjonariusz ma aż 3 lata od dnia zarejestrowania P.S.A. w KRS na całkowite wniesienie deklarowanych wkładów do spółki.
3. Możliwość rejestracji prostej spółki akcyjnej przez Internet
Przy zakładaniu prostej spółki akcyjnej nie ma konieczności wizyty u notariusza. Istnieje bowiem możliwość rejestracji spółki przez Internet w systemie S24. Po złożeniu wniosku o rejestrację prostej spółki akcyjnej przez Internet, spółka powinna zostać zarejestrowana w KRS w przeciągu kilku dni.
4. Minimum formalności związanych ze zwoływaniem i odbywaniem zgromadzeń akcjonariuszy
Formalności związane ze zwołaniem zgromadzenia akcjonariuszy w prostej spółce akcyjnej zostały przez ustawodawcę ograniczone do niezbędnego minimum. Walne zgromadzenie akcjonariuszy zwołuje się pocztą elektroniczną na adres akcjonariusza wpisany do rejestru akcjonariuszy, na adres do doręczeń elektronicznych. Co również istotne akcjonariusze mogą uczestniczyć w zgromadzeniu przy użyciu środków porozumiewania się na odległość, jeśli pozwala na to umowa spółki.
5. Możliwość dokonywania wypłat z kapitału akcyjnego
W prostej spółce akcyjnej możliwe jest przeznaczenie części kapitału akcyjnego na wypłatę dla akcjonariuszy. Jest to jeden ze sposobów wypłaty pieniędzy ze spółki do akcjonariuszy, obok lub zamiast wypłaty dywidendy (zysku). Dokonanie takiej wypłaty wymaga jednak spełnienia kilku warunków przewidzianych przez kodeks spółek handlowych. Więcej na ten temat przeczytasz w naszym artykule Wypłata z kapitału akcyjnego prostej spółki akcyjnej – kiedy można jej dokonać?
6. Swoboda w ustaleniu udziału akcjonariuszy w zysku prostej spółki akcyjnej
Zgodnie z ogólną zasadą dywidendę w prostej spółce akcyjnej rozdziela się pomiędzy akcjonariuszy proporcjonalnie do posiadanych przez nich akcji. Akcjonariusze w umowie spółki mogą jednak ustalić inne zasady i przyznać poszczególnym akcjonariuszom udział w dywidendzie mniejszy lub większy niż wynikający z posiadanej przez nich liczby akcji. Prowadzenie działalności w formie prostej spółki akcyjnej daje zatem możliwość elastycznego ukształtowania udziału akcjonariuszy w zysku spółki.
7. Mniejsze ograniczenia w wypłacie zaliczek na poczet dywidendy niż w sp. z o.o. czy S.A.
Umowa prostej spółki akcyjnej może przewidywać możliwość wypłaty zaliczek na poczet dywidendy. W takim przypadku w ciągu roku obrotowego na rzecz akcjonariuszy mogą zostać wypłacone zaliczki na poczet dywidendy.
Co istotne w prostej spółce akcyjnej istnieje możliwość wypłaty zaliczek na poczet dywidendy już w pierwszym roku działalności spółki. W odróżnieniu bowiem od spółki z o.o. czy S.A. ustawodawca w prostej spółce akcyjnej nie uzależnił możliwości dokonywania wypłaty zaliczek na poczet dywidendy od posiadania przez spółkę zatwierdzonego sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy wykazującego zysk.
Należy jednak pamiętać, że do wypłaty zaliczek na poczet dywidendy odpowiednie zastosowanie mają przepisy o wypłacie dywidendy. Co również istotne zaliczka nie może być wypłacana z kapitału akcyjnego.
8. Swoboda w zakresie uprzywilejowania akcji prostej spółki akcyjnej
Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych uprzywilejowanie akcji w P.S.A. może dotyczyć w szczególności prawa głosu, prawa do dywidendy lub podziału majątku w przypadku likwidacji spółki. Użycie przez ustawodawcę sformułowania w szczególności oznacza, że akcjonariusze w treści umowy spółki mogą wprowadzić inny rodzaj uprzywilejowania akcji niż wymieniony powyżej.
Co istotne przepisy regulujące funkcjonowanie P.S.A. wprowadzają dużo większą swobodę w zakresie uprzywilejowania akcji niż przepisy o spółce z o.o. czy spółce akcyjnej. Przykładowo w spółce z o.o. uprzywilejowanie dotyczące prawa głosu nie może przyznawać wspólnikowi uprawnionemu więcej niż trzy głosy na jeden udział. Z kolei na udział uprzywilejowany w zakresie dywidendy można przyznać dywidendę stanowiącą maksymalnie 150% dywidendy przypadającej na udział nieuprzywilejowany. W P.S.A. opisane powyżej ograniczenia nie występują. Istotne jednak, by wprowadzone uprzywilejowanie akcji nie było sprzeczne z innymi przepisami kodeksu spółek handlowych, w tym z przepisami dotyczącymi ochrony praw akcjonariuszy mniejszościowych.
Więcej na ten temat piszemy w artykule W jaki sposób można uprzywilejować akcje prostej spółki akcyjnej?
9. Akcje założycielskie
Szczególnym rodzajem uprzywilejowania, który występuje wyłącznie w P.S.A. są akcje założycielskie. Istotą akcji założycielskich jest to, że niemożliwe jest ich "rozwodnienie" poniżej pewnego progu. Innymi słowy każda emisja nowych akcji nie może naruszać określonego minimalnego stosunku liczby głosów przypadających na akcje uprzywilejowane w stosunku do liczby głosów przypadających na ogólną liczbę wszystkich akcji w spółce. W przypadku emisji nowych akcji, która mogłaby naruszyć ten stosunek, liczba głosów przypadających na akcje założycielskie ulega odpowiedniemu zwiększeniu. Akcje założycielskie są zatem dobrym rozwiązaniem dla podmiotów zainteresowanych pozyskaniem finansowania zewnętrznego ze względu na umożliwienie zachowania kontroli nad spółką posiadaczom akcji założycielskich. Wbrew nazwie, akcje założycielskie mogą być emitowane także w trakcie funkcjonowania spółki. Więcej na temat akcji założycielskich piszemy w artykule Z jakimi uprawnieniami związane są akcje założycielskie prostej spółki akcyjnej?
10. Szybsze zakończenie działalności P.S.A. w porównaniu do sp. z o.o. i S.A.
Istotną nowością jeśli chodzi o spółki kapitałowe jest możliwość wykreślenia P.S.A. rejestru przedsiębiorców KRS bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. W takim przypadku niezbędne jest podjęcie przez walne zgromadzenie P.S.A. uchwały o przejęciu majątku prostej spółki akcyjnej przez oznaczonego akcjonariusza (akcjonariusza przejmującego), z obowiązkiem zaspokojenia wierzycieli i pozostałych akcjonariuszy. Na przejęcie majątku spółki przez akcjonariusza przejmującego musi wyrazić zgodę sąd rejestrowy.
W przypadku prostych spółek akcyjnych dysponujących niewielkim majątkiem lub posiadających niewielu wierzycieli przejęcie majątku prostej spółki akcyjnej przez jednego z akcjonariuszy wydaje się szybszym sposobem zakończenia działalności spółki w porównaniu do tradycyjnej likwidacji. Zwrócić jednak należy uwagę, że tradycyjna likwidacja prostej spółki akcyjnej jest zdecydowanie krótsza od likwidacji spółki z o.o. czy S.A. (jedno ogłoszenie o likwidacji , 3 miesiące na zgłaszanie roszczeń przez wierzycieli, brak sztywnego terminu, przed upływem którego nie można dokonać podziału majątku).
Więcej na ten temat piszemy w artykule Jak wygląda likwidacja prostej spółki akcyjnej?
11. Możliwość ustąpienia akcjonariusza ze spółki na mocy orzeczenia sądu
Na żądanie akcjonariusza sąd może orzec jego ustąpienie ze spółki, jeżeli zachodzi ważna przyczyna uzasadniona stosunkami między akcjonariuszami lub między spółką a akcjonariuszem ustępującym, skutkująca rażącym pokrzywdzeniem akcjonariusza ustępującego. Akcje posiadane przez akcjonariusza ustępującego podlegają wykupowi po cenie odpowiadającej wartości godziwej, ustalonej przez sąd na dzień doręczenia pozwu. Możliwość ustąpienia ze spółki na mocy orzeczenia sądu nie występuje ani w spółce z o.o. ani w spółce akcyjnej.
12. Możliwość wyboru modelu zarządzania spółką
Nowością w przypadku prostej spółki akcyjnej jest wprowadzenie do kodeksu spółek handlowych możliwości wyboru monistycznego modelu zarządzania spółką. Model monistyczny jest modelem przeważającym na świecie i zakłada istnienie jednego organu wyposażonego w kompetencje zarządcze i nadzorcze. Akcjonariusze prostej spółki akcyjnej mogą zatem dokonać wyboru pomiędzy modelem dualistycznym, w którym występuje zarząd i ewentualnie rada nadzorcza, a modelem monistycznym, w którym kompetencje nadzorcze i zarządcze skupia rada dyrektorów. Więcej na ten temat piszemy w artykule Jakie są organy w prostej spółce akcyjnej?
13. Brak PCC od wkładów wniesionych na kapitał akcyjny
Co do zasady, w przypadku innych spółek kapitałowych podczas wniesienia wkładu pobierany jest podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 0,5% kwoty, o którą podnosimy kapitał zakładowy lub akcyjny spółki. W ramach nowelizacji kodeksu spółek handlowych wprowadzającej do polskiego porządku prawnego prostą spółkę akcyjną nie wprowadzono zmian na gruncie ustawy o PCC, która to zawiera własną definicję spółki kapitałowej (do których zalicza się na gruncie tego podatku spółkę z o.o., spółkę akcyjną oraz spółkę europejską). Sprawia to, że wniesienie wkładu do prostej spółki akcyjnej nie będzie podlegało opodatkowaniu. Tym samym, takie czynności jak zawiązanie czy zmiana umowy prostej spółki akcyjnej również nie podlegają opodatkowaniu PCC. Więcej na ten temat piszemy w artykule Prosta spółka akcyjna a PCC.
14. Brak obowiązku odprowadzania składek ZUS dla akcjonariuszy jednoosobowych P.S.A.
Odmiennie niż w przypadku jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, akcjonariusz jednoosobowej prostej spółki akcyjnej nie będzie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym oraz składce zdrowotnej. Ta kwestia kształtuje się jednak inaczej, gdy akcjonariusz spółki zdecyduje się na uiszczenie wkładu w postaci świadczenia pracy lub usług. Będzie on wówczas zobowiązany do opłacenia zarówno obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, jak i składki zdrowotnej. Szczegółowo, ten temat został przez nas omówiony w artykule Prosta spółka akcyjna - ZUS i składka zdrowotna.
Wady prostej spółki akcyjnej
1. Rejestr akcjonariuszy
Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych prosta spółka akcyjna ma obowiązek zawarcia umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy. Zawarcie tej umowy musi być poprzedzone uchwałą akcjonariuszy spółki w zakresie wyboru odpowiedniego podmiotu do prowadzenia rejestru. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której do wyboru podmiotu mającego prowadzić rejestr dochodzi przy zawiązaniu spółki. Wtedy wyboru dokonują akcjonariusze prostej spółki akcyjnej.
W rejestrze akcjonariuszy ujawniane są dane identyfikacyjne w zakresie spółki, akcjonariuszy oraz samych akcji. Zawarcie umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy zasadniczo poprzedzone jest koniecznością uzupełnienia obszernej dokumentacji w zakresie danych identyfikacyjnych, a samo prowadzenie rejestru wiąże się z dodatkowymi opłatami po stronie spółki.
2. Nowość
Jako wadę prostej spółki akcyjnej można również wskazać fakt, że jest to nowy typ spółki prawa handlowego. Ze względu na krótki czas istnienia w obrocie i brak utrwalonej praktyki, na rynku występuje niepewność co do praktycznych aspektów funkcjonowania prostej spółki akcyjnej. Z tych samych względów niepewność może wystąpić również po stronie potencjalnych kontrahentów spółki, którzy mogą mieć wątpliwości co do wiarygodności podmiotu działającego w tej formie.
3. Brak możliwości notowania na giełdzie
Ustawodawca wprowadza również wprost zakaz wprowadzania akcji prostej spółki akcyjnej do obrotu zorganizowanego. Tym samym nie jest możliwe wejście na giełdę w formie P.S.A. Należy mieć to na uwadze planując potencjalne sposoby pozyskania kapitału na przyszłą działalność spółki.
4. Obowiązkowa rezerwa na pokrycie strat
Jeżeli kapitał akcyjny w prostej spółce akcyjnej nie osiągnął 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy, 8% zysku spółki za dany rok obrotowy należy przekazywać na kapitał akcyjny. W prostej spółce akcyjnej do momentu osiągnięcia przez kapitał akcyjny ww. pułapu istnieje zatem konieczność tworzenia z zysków obligatoryjnej rezerwy na pokrycie strat, która to rezerwa w istocie stanowi część kapitału akcyjnego.
5. Podwójne i potrójne opodatkowanie w prostej spółce akcyjnej
Zysk prostej spółki akcyjnej jest opodatkowany pierwotnie na poziomie osiąganego przez spółkę dochodu. Następnie ten sam zysk będzie podlegał opodatkowaniu po stronie akcjonariuszy, w części w której zostanie przeznaczony na kapitał akcyjny (podwójne opodatkowanie). Tak, jak wskazano w pkt. 4 powyżej, w przypadku prostej spółki akcyjnej - konieczne jest przeznaczanie 8% zysku za dany rok obrotowy na kapitał akcyjny, aż do momentu, w którym kapitał ten osiągnie pułap 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy. Jeżeli natomiast w przyszłości akcjonariusze spółki zdecydują się na wypłatę środków przekazanych na kapitał akcyjny, środki te zostaną ponownie, już po raz trzeci - opodatkowane.
Rozwiązaniem tego problemu może być ustalenie kapitału akcyjnego na odpowiednio wysokim poziomie i jego ewentualne zwiększanie, gdy kwota zobowiązań spółki będzie rosła. W takim przypadku nie wystąpi bowiem w ogóle konieczność przeznaczania części zysków za dany rok obrotowy na kapitał akcyjny. Skorzystanie z tego rozwiązania wymaga jednak zaangażowania dodatkowych środków przez akcjonariuszy.
Kacper Tokarz
Paulina Bąk
