Prosta spółka akcyjna jest spółką kapitałową, która ma stanowić odpowiedź na wyzwania współczesnej gospodarki oraz ułatwiać podejmowanie działalności gospodarczej. Wbrew nazwie, prosta spółka akcyjna znacznie jednak różni się od klasycznej spółki akcyjnej, co przejawia się chociażby w tym, że jej kapitał akcyjny może wynosić zaledwie 1 zł. Kodeks spółek handlowych wprowadza szereg rozwiązań mających na celu zwiększenie swobody i elastyczności funkcjonowania prostej spółki akcyjnej jako nowej spółki kapitałowej, w tym również w zakresie akcji i obrotu nimi.
Prosta spółka akcyjna - czym charakteryzują się jej akcje?
Nie mają wartości nominalnej
Akcje w prostej spółce akcyjnej nie posiadają określonej wartości nominalnej, nie stanowią części kapitału akcyjnego spółki i są niepodzielne.
Brak wartości nominalnej akcji w prostej spółce akcyjnej jest jedną z podstawowych różnic w stosunku do spółki akcyjnej, w której akcje mają określoną wartość nominalną i są ściśle związane z kapitałem spółki.
Już zestawienie powyższych danych pokazuje, jak duże różnice występują w zakresie akcji tych dwóch rodzajów spółek kapitałowych, w szczególności jeśli chodzi o zależność: akcje a kapitał akcyjny.
Są pokrywane wkładami
Pokrycie akcji przez akcjonariuszy następuje poprzez wniesienie do spółki wkładów pieniężnych bądź niepieniężnych. Drugim z tych rodzajów wkładów może być w szczególności świadczenie pracy bądź usług (poza jednak takimi jak, np. prowadzenie spraw spółki) czy własność ruchomości lub nieruchomości. Istotne jest jednak, by rzeczy bądź świadczenia będące przedmiotem wkładu niepieniężnego mogły zostać wycenione.
Akcjonariusze, niezależnie od rodzaju wnoszonego wkładu, mają na to aż trzy lata od dnia wpisania spółki do rejestru przedsiębiorców. Długi termin na pokrycie wkładów jest niewątpliwie jedną z zalet prostej spółki akcyjnej (o innych plusach prowadzenia działalności w tej formie prawnej przeczytasz w artykule Prosta spółka akcyjna – jakie są jej największe zalety?.
Umowa prostej spółki akcyjnej może określać termin wniesienia wkładów albo zawierać upoważnienie do ich określenia w uchwale akcjonariuszy.
Stanowią przedmiot uprzywilejowania
Umowa spółki może zawierać postanowienia o uprzywilejowaniu określonych akcji. Kodeks spółek handlowych wskazuje jedynie przykładowy katalog przywilejów akcyjnych.
Akcje mogą być więc uprzywilejowane, np. co do głosu, co do dywidendy czy co do podziału majątku w przypadku likwidacji spółki. Szczególnym rodzajem akcji uprzywilejowanych są akcje założycielskie.
Uprzywilejowanie akcji umożliwia spółce pozyskiwanie kapitału na skutek kolejnych emisji akcji, a z drugiej strony pozwala chronić założycieli spółki przed utratą kontroli nad nią.
Podlegają wpisowi w rejestrze akcjonariuszy
Akcje prostej spółki akcyjnej są wpisywane do rejestru akcjonariuszy.
Rejestr akcjonariuszy może być prowadzony w systemie elektronicznym przez notariuszy. Dodatkowo, podmiotem prowadzącym rejestr akcjonariuszy może być również taki podmiot, który jest uprawniony do prowadzenia rachunków papierów wartościowych. Rejestr mogą więc prowadzić domy maklerskie, banki powiernicze, zagraniczne firmy inwestycyjne oraz zagraniczne osoby prawne prowadzące działalność maklerską na terytorium RP, a także Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.
Są zbywalne
Podobnie jak udziały i akcje w innych spółkach kapitałowych, akcje w prostej spółce akcyjnej mogą być przedmiotem obrotu, ponieważ są zbywalne i można je obciążyć.
Ogólne zasady zbywania akcji w prostej spółce akcyjnej
Forma zbycia akcji
Zbywanie akcji (a także jej obciążenie) powinno być dokonane w formie dokumentowej pod rygorem nieważności. Zgodnie z kodeksem cywilnym, do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu.
Oznacza to, że zbycie akcji może nastąpić za pośrednictwem każdego nośnika informacji, który umożliwi ustalenie osoby składającej takie oświadczenie i zapoznanie się z jego treścią. Zapoznanie się z treścią dokumentu jest zaś możliwe w sytuacji, gdy istnieje realna szansa na wielokrotne odtworzenie treści tego dokumentu po jego powstaniu.
Teoretycznie, umowa zbycia akcji może być więc wyrażona w postaci, np. wiadomości e-mail, poprzez SMS lub nagranie obejmujące treść tej czynności prawnej.
Oczywiście, wymóg formy zostanie spełniony również wtedy, gdy umowa zbycia akcji zostanie zawarta na piśmie lub w akcie notarialnym. Forma dokumentowa stanowi pewne minimum, którego należy dochować, by umowa zbycia akcji została zawarta w sposób ważny.
W jakiej formie najlepiej zbyć akcje?
Mając na uwadze realia obrotu gospodarczego, było jednak najlepiej, by zbywanie akcji nastąpiło w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, a więc tak, jak ma to miejsce w przypadku zbywania udziałów w innych spółkach kapitałowych, a mianowicie - w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością.
Podmioty prowadzące rejestr akcjonariuszy działają bowiem zgodnie ze sformalizowanymi regułami i - przykładowo - screen wiadomości e-mail czy SMS może okazać się dla nich niewystarczający.
Zgłoszenie do rejestru akcjonariuszy
Fakt zawarcia umowy zbycia akcji należy zgłosić do podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy, załączając tę umowę do wniosku o wpis.
Po zgłoszeniu żądania wpisu, podmiot prowadzący rejestr ma 7 dni na jego dokonanie.
Moment rozporządzenia akcjami
Rozporządzanie akcjami następuje tak naprawdę za pośrednictwem podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy. Co do zasady, dopiero z chwilą dokonania w tym rejestrze wpisu, wskazującego nabywcę akcji oraz liczbę, rodzaj i serię nabytych akcji, dochodzi bowiem do przeniesienia własności akcji z ich zbywcy na nabywcę.
Jedynie na marginesie wskazać przy tym należy, że powyższa reguła nie znajduje zastosowania w kilku sytuacjach, takich jak np.: nabycie akcji na skutek powołania do spadku, zapisu windykacyjnego czy wniesienia akcji jako wkładu niepieniężnego do spółki.
Z uwagi na fakt, że za akcjonariusza wobec prostej spółki akcyjnej uważa się osobę wpisaną do rejestru akcjonariuszy, dokonanie tego wpisu jest więc niezwykle istotne.
Zawiadomienie o wpisie i dalsze czynności
O dokonanym wpisie zawiadamia się prostą spółkę akcyjną oraz osobę, która złożyła wniosek o wpis do rejestru akcjonariuszy.
Po otrzymaniu zawiadomienia, członkowie zarządu spółki w jej imieniu składają do sądu rejestrowego nową listę akcjonariuszy.
Szerzej o zasadach obrotu akcjami piszemy również w artykule Jakie są warunki obrotu akcjami prostej spółki akcyjnej?
Ograniczenia w obrocie akcjami w prostej spółce akcyjnej
Zbywanie możliwe dopiero po wpisie spółki do KRS
Należy mieć na uwadze, że zbycie akcji jest możliwe dopiero po wpisaniu prostej spółki akcyjnej do rejestru przedsiębiorców. Nie jest bowiem dopuszczalne bowiem rozporządzanie akcjami w prostej spółce akcyjnej w organizacji.
Szerzej o prostej spółce akcyjnej w organizacji piszemy w artykule Zasady funkcjonowania prostej spółki akcyjnej w organizacji.
Brak możliwości wejścia na giełdę
Podobnie jak udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, akcje prostej spółki akcyjnej nie mogą być dopuszczane ani wprowadzane do obrotu zorganizowanego. Oznacza to, że nie jest możliwy obrót tymi akcjami na giełdzie.
Ograniczenia przewidziane w umowie spółki
Zasadą jest, że akcjonariusze spółki dysponują swobodą w zbywaniu akcji w pełni pokrytych. Umowa prostej spółki akcyjnej może jednak przewidywać pewne ograniczenia w tym zakresie. Co warto zauważyć, w umowie spółki nie można jednak w ogóle wyłączyć prawa akcjonariusza do zbywania akcji.
Należy pamiętać, że kodeksowe regulacje dotyczące prostej spółki akcyjnej mogą być modyfikowane, przy uwzględnieniu jednak bezwzględnie obowiązujących przepisów. Warto więc odpowiednio dostosować postanowienia umowy spółki w celu zabezpieczenia interesu akcjonariuszy - zarówno na etapie zakładania prostej spółki akcyjnej, jak pamiętać o ewentualnej zmianie umowy spółki w tym zakresie w późniejszym okresie jej funkcjonowania.
Do modelowych ograniczeń w zbywaniu akcji, które można przewidzieć w umowie spółki, należą przede wszystkim: konieczność uzyskania zgody spółki na zbycie, ustanowienie prawa pierwszeństwa nabycia akcji dla pozostałych akcjonariuszy czy też ograniczenie rozporządzania akcjami przez akcjonariuszy na wypadek ich śmierci.
Uzyskanie zgody prostej spółki akcyjnej na zbycie
W umowie spółki można zawrzeć postanowienie, zgodnie z którym zbywanie akcji wymaga uzyskania zgody prostej spółki akcyjnej. Umowa spółki może zawierać procedurę uzyskania takiej zgody. W przypadku jej braku, stosuje się regulację ustawową.
I tak, zgodnie z kodeksem spółek handlowych, zgody na zbycie na rzecz oznaczonego akcjonariusza udzielają członkowie zarządu.
Dodatkowo, na mocy regulacji kodeksowej, jeśli spółka odmawia zgody na zbycie akcji, powinna wskazać akcjonariuszowi innego nabywcę. Termin do jego wskazania, cenę nabycia albo sposób jej określenia oraz termin zapłaty powinny zostać określone w umowie spółki. W braku tych postanowień, akcje mogą być zbyte bez ograniczenia. Warto przy tym pamiętać, że termin do wskazania nabywcy nie może być dłuższy niż miesiąc od dnia zgłoszenia spółce zamiaru zbycia akcji.
Co więcej, zgodnie z przepisami ustawy, jeżeli spółka nie wskazała nabywcy akcji w terminie albo wskazany przez spółkę nabywca nie uiścił ceny nabycia w terminie określonym w umowie spółki, akcjonariusz może swobodnie zbyć akcję, chyba że nie przyjął oferowanej zapłaty.
Warto przy tym również pamiętać, iż zbycie akcji w toku postępowania egzekucyjnego nie wymaga zgody prostej spółki akcyjnej.
Umowne określenie prawa pierwszeństwa nabycia akcji
Umową spółki można ustanowić również prawo pierwszeństwa dla pozostałych akcjonariuszy w nabyciu akcji, które mają podlegać zbyciu.
Konstrukcja ta opiera się na założeniu, że akcjonariusz zbywający akcje składa pozostałym akcjonariuszom ofertę nabycia akcji na takich samych warunkach, jakie zostały przewidziane dla umowy z potencjalnym nabywcą tych akcji będącym osobą trzecią wobec spółki. Jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej, ta oferta jest składana za pośrednictwem zarządu bądź rady dyrektorów.
W umowie spółki można przewidzieć własną procedurę dotyczącą możliwości skorzystania z prawa pierwszeństwa. Gdy nie zostanie ona określona, stosuje się przepisy kodeksu spółek handlowych, które w sposób kompleksowy regulują to zagadnienie.
Autorzy przepisów dotyczących prostej spółki akcyjnej zwracają uwagę na fakt, że kodeks spółek handlowych dotychczas nie przewidywał wprost klauzuli prawa pierwszeństwa w nabyciu zbywany akcji. Ta konstrukcja kodeksowa stanowi więc nowość ważną z praktycznego punktu widzenia.
Ograniczenie rozporządzania akcjami na wypadek śmierci
Oprócz wskazanych powyżej konieczności uzyskania zgody spółki na zbycie oraz ustanowienia prawa pierwszeństwa nabycia akcji dla pozostałych akcjonariuszy, przepisy kodeksu spółek handlowych przewidują również jeszcze jedno ograniczenie rozporządzenia akcjami. Mowa tu o możliwości wprowadzenia do umowy spółki ograniczenia lub nawet wyłączenia wstąpienia do prostej spółki akcyjnej spadkobierców zmarłych akcjonariuszy.
W takim przypadku, umowa spółki powinna określić warunki spłaty spadkobierców zmarłego akcjonariusza, którzy nie wstępują do spółki.
Dodatkowo, przepisy kodeksu spółek handlowych przewidują, że w razie śmierci akcjonariusza uprawnionego z akcji objętych za wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług i który nie został w całości wniesiony, wstąpienie do spółki spadkobierców zmarłego akcjonariusza wymaga zgody spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Umowa spółki może również wyłączyć lub w określony sposób ograniczyć podział akcji między spadkobierców zmarłego akcjonariusza.
Czy w prostej spółce akcyjnej akcje nie w pełni pokryte mogą być zbywane?
Jak już wskazano powyżej, akcjonariusze mają trzy lata na pokrycie akcji, czego mogą dokonać poprzez wkłady pieniężne bądź wkładem niepieniężnym.
Nasuwa się jednak pytanie, czy w trakcie tego trzyletniego okresu akcjonariusz może rozporządzać akcjami, które nie zostały w pełni pokryte?
Przepisy kodeksu spółek handlowych dedykowane prostej spółce akcyjnej wprost zezwalają na zbycie akcji, które nie zostały w pełni pokryte.
Kodeks spółek handlowych wymaga jednak, by zbycie akcji w ten sposób było związane z koniecznością uzyskania zgody spółki, aż do chwili wniesienia w całości wkładu na pokrycie akcji. Ustawodawca uznał bowiem, że tak długi termin na pokrycie akcji, niezależnie od rodzaju wkładu, powinien podlegać „nadzorowi” ze strony spółki.
Zgoda prostej spółki akcyjnej na zbycie akcji nie w pełni pokrytych
W przypadku akcji nie w pełni pokrytych, udzielenie albo odmowa udzielenia zgody na zbycie akcji następuje w terminie czternastu dni od dnia zgłoszenia prostej spółce akcyjnej zamiaru zbycia akcji.
Zgoda prostej spółki akcyjnej wymaga formy dokumentowej pod rygorem nieważności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Podkreślenia wymaga, że każdorazowo prosta spółka akcyjna niezwłocznie informuje nabywcę o braku pełnego pokrycia akcji.
Warto przy tym także pamiętać, że prosta spółka akcyjna może nie wyrazić zgody na zbycie akcji nie w pełni pokrytej bez wskazania innego nabywcy.
Odpowiedzialność za wniesienie pozostałej części wkładu
Nabywca i zbywca akcji nie w pełni pokrytych odpowiadają solidarnie wobec prostej spółki akcyjnej za wniesienie pozostałej części wkładu.
Jeżeli nabywcy nie uda się spełnić świadczenia (np. gdy wkładem ma być świadczenie pracy bądź usług w oparciu o szczególne kompetencje), jego zobowiązanie może przekształcić się w obowiązek naprawienia wyrządzonej spółce szkody.
Prosta spółka akcyjna - czy warto ją wybrać?
Więcej na temat nowych rozwiązań, jakie oferuje prosta spółka akcyjna na tle innych spółek handlowych, dowiesz się w artykule Prosta spółka akcyjna – jakie są jej największe zalety?
Jeżeli planujesz przekształcenie swojej spółki w prostą spółkę akcyjną lub chcesz rozpocząć własną działalność zakładając ją od podstaw – zapraszamy do kontaktu, na pewno pomożemy!
Oliwia Lewandowska
Piotr Sójka