Zarządzana przez Ciebie spółka rozwija się w sposób stabilny i harmonijny? Uczestniczysz w podejmowaniu najważniejszych decyzji, a w ramach spółki nie toczą się niepotrzebne spory, ani bezcelowe dyskusje? Co stanie się jednak, gdy z przyczyn losowych nie będziesz już w stanie sprawować kontroli nad spółką? Czy jest ona przygotowana na sukcesję w taki sposób, aby uniknąć sporów miedzy następcami? Z naszego tekstu dowiesz się jak zaplanować sukcesję, aby zapobiec kłótniom między sukcesorami.
1) Sporządź testament i przygotuj umowę spółki na sukcesję
Naszą pierwszą i najważniejszą radą jest, abyś po prostu jak najszybciej zaczął działać w celu zaplanowania sukcesji. Nie pozwól, aby o sposobie przekazania następcom udziałów (akcji) w Twojej spółce zdecydowały ogólne zasady dziedziczenia ustawowego, które nie uwzględniają Twojej szczególnej sytuacji rodzinnej, ani sytuacji panującej wewnątrz spółki (np. tego czy prowadzisz ją sam, czy z innymi wspólnikami) oraz tego, jakie osoby mają „przejąć” spółkę.
W wielu sytuacjach lepszą opcją może być dziedziczenie testamentowe. Testament pozwoli Ci wskazać, komu przekażesz swoje udziały lub akcje i na jakich zasadach to nastąpi. Jeśli go natomiast nie sporządzisz, to Kodeks cywilny zdecyduje za Ciebie, które osoby zostaną nowymi wspólnikami w spółce i w jakich proporcjach odziedziczą po Tobie udziały (akcje).
Nie należy ponadto pozostawiać przypadkowi zasad funkcjonowania spółki po Twoim odejściu, zdając się wyłącznie na ogólne zasady Kodeksu spółek handlowych. Zawsze warto bowiem zawrzeć w umowie spółki postanowienia zapobiegające powstaniu klinczu decyzyjnego między nowymi wspólnikami (spadkobiercami) lub nawet wyłączające możliwość wstąpienia określonych osób do spółki (jeśli takie rozwiązanie będzie lepsze dla prowadzonego biznesu).
Zmiana warty. Praktycznie o sukcesji w Twojej firmie. Książka wkrótce w sprzedaży!
2) Wybierz swojego następcę
Jednym z podstawowych pytań, które powinieneś sobie zadać, przygotowując się do przekazania udziałów lub akcji w Twojej spółce, jest pytanie o to, kto powinien Cię zastąpić. Jeśli chcesz przekazać władzę w ręce dzieci, zastanów się, które z nich posiada najlepsze predyspozycje do kierowania firmą. Weź pod uwagę nie tylko kompetencje i doświadczenie przyszłych następców, ale także ich zaangażowanie, chęć zarządzania firmą oraz ich cechy charakterologiczne. Uwzględnienie tych czynników będzie miało istotny wpływ na zaplanowanie sukcesji w sposób, który pozwoli uniknąć sporów w ramach spółki. Pamiętaj, że czasem lepiej jest przekazać spółkę tylko jednemu ze spadkobierców (np. jednemu z dzieci), a pozostałym spadkobiercom zapisać inne składniki majątkowe (np. nieruchomość, obligacje, itd.), gdyż samodzielne kierowanie spółką zapewnia zazwyczaj sprawne podejmowanie decyzji i wyklucza możliwość powstania sporów.
3) Wykorzystaj zapis windykacyjny
Jeśli zdecydujesz się na przekazanie firmy jednemu spadkobiercy, np. masz kilkoro dzieci, a chcesz, aby spółkę dalej prowadziło tylko jedno z nich, skorzystaj z tzw. zapisu windykacyjnego. Zapis windykacyjny jest postanowieniem, które może zostać zawarte w testamencie sporządzonym formie aktu notarialnego. Testator wskazuje w zapisie windykacyjnym konkretną osobę, która ma odziedziczyć określony składnik majątku. Gwarantuje to, że określony składnik trafi faktycznie do tej osoby, którą wybierze spadkodawca. Zapisem windykacyjnym możesz przekazać wszystkie udziały (akcje) spółki jednemu ze swoich dzieci, a pozostałe z nich powołać do pozostałej części spadku. Udziały (akcje) w spółce pozostaną wówczas skupione w rękach jednej, wybranej przez Ciebie osoby, co zapobiegnie konfliktom.
4) Nie pozwól na rozdrobnienie udziałów (akcji) w spółce
W sytuacji, gdy masz wielu spadkobierców, w spółce może dojść do rozdrobnienia struktury udziałów (akcji), a co za tym idzie, do trudności związanych z podejmowaniem decyzji przez wspólników i w konsekwencji do sporów. Im więcej jest bowiem wspólników w spółce, tym trudniej jest sprawnie podejmować decyzje w ramach takiej spółki. Rozwiązaniem problemu może być zawarcie w umowie spółki odpowiednich zapisów. Takie zapisy mogą skutecznie uniemożliwić rozdrobnienie udziałów lub akcji w spółce w razie ich dziedziczenia przez spadkobierców (np. poprzez wskazanie, że kapitał zakładowy spółki składa się z tylu niepodzielnych udziałów ilu aktualnie jest wspólników, albo poprzez ustalenie maksymalnej liczby wspólników w spółce).
5) Zabezpiecz spółkę na wypadek powstania pata decyzyjnego
Jeżeli jednak – z różnych względów – nie będziesz chciał przeciwdziałać rozdrobnieniu udziałów w spółce, zastanów się nad mechanizmami, które mimo to będą gwarantować sprawność podejmowania decyzji w spółce. Jednym z takich mechanizmów jest np. klauzula shot gun. Zgodnie z tą klauzulą, w przypadku powstania pata decyzyjnego blokującego działanie spółki, każdemu ze wspólników przysługiwałoby wobec wspólnika lub wspólników głosujących odmiennie, prawo kupna posiadanych przez tego wspólnika udziałów (akcji) za ustaloną przez siebie cenę. Wspólnik, który nie chciałby jednak zostać wykupiony, mógłby bronić się poprzez kupno udziałów (akcji) osoby występującej z żądaniem wykupu na ustalonych przez niego warunkach cenowych.
6) Przemyśl zasady głosowania w spółce
W perspektywie wejścia do spółki nowych osób, warto zweryfikować dotychczasowe zasady głosowania w spółce. Jeśli do tej pory uchwały w Twojej spółce podejmowane były bezwzględną większością głosów (50% + 1 głos), a obawiasz się konsekwencji rozdrobnienia udziałów (akcji) w spółce w związku z sukcesją, powinieneś zastanowić się nad zmianą tej zasady. Pozostawienie głosowania bezwzględną większością głosów może prowadzić do sytuacji, gdy w spółce złożonej z wielu wspólników decyzje podejmowane będą małą przewagą głosów, przy sprzeciwie znacznej części wspólników, co może prowadzić do powstania konfliktów między tymi grupami wspólników.
Rozwiązaniem takiej sytuacji może być wprowadzenie do umowy spółki zasady podejmowania uchwał większością kwalifikowaną (np. 2/3 lub 3/4 głosów). Wymóg uzyskania zgody przez większą ilość wspólników będzie sprzyjał szukaniu przez nich wspólnych rozwiązań i będzie przeciwdziałał ewentualnym konfliktom.
7) Zabezpiecz się przed wejściem do spółki osoby spoza rodziny
Założyciele firm rodzinnych często nie chcą, aby ich biznes został przekazany w ręce osób spoza rodziny. Można sobie jednak wyobrazić sytuację, gdy udziały (akcje) w spółce dziedziczą członkowie rodziny, spośród których jeden z nich sprzedaje te udziały (akcje) obcej osobie. Przystąpienie do spółki takiej osoby trzeciej, w szczególności na zasadach dających jej wpływ na działalność spółki (np. gdy istnieje wymóg uzyskania zgody takiej osoby na określone czynności), mogłoby doprowadzić do powstania konfliktów w ramach spółki. Warto zatem wprowadzić do umowy spółki mechanizmy zabezpieczające na wypadek powstania takiej sytuacji. Jednym z nich jest zastrzeżenie, że zbycie udziałów (akcji) będzie uzależnione od zgody pozostałych wspólników. Można także przyznać dotychczasowym wspólnikom prawo pierwszeństwa nabycia udziałów (akcji).
Prawidłowe przygotowanie spółki na sukcesję, jest procesem bardzo złożonym oraz wymagającym fachowej wiedzy. Ze względu na jego wagę, warto zwrócić się, więc do specjalistów w tej materii. Jako Kancelaria PragmatIQ posiadamy bogate doświadczenie w przygotowywaniu spółek do sukcesji. Aby nie popełnić niepotrzebnych błędów, skorzystaj z naszych porad.
Firma w testamencie. Jak przygotować się do zmiany warty w Twojej firmie? Obejrzyj nasz film instruktażowy!
Tomasz Rutkowski, Martyna Piaskowska
Przeczytaj także:
